Archimedes

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy greckiego uczonego. Zobacz też: Archimedes (komputer).

Archimedes, mal. Domenico Fetti

Pomnik przedstawiający Archimedesa

Archimedes z Syrakuz (gr. Ἀρχιμήδης ὁ Συρακόσιος Archimedes ho Syrakosios; ok. 287-212 p.n.e.) – wybitny grecki fizyk i matematyk, urodzony i zmarły w Syrakuzach; wykształcenie zdobył w Aleksandrii. Był synem astronoma Fidiasza i prawdopodobnie krewnym lub powinowatym władcy Syrakuz Hierona II.

Autor traktatu o kwadraturze odcinka paraboli, twórca hydrostatyki i statyki, prekursor rachunku nieskończonościowego (infinitezymalnego). Od jego imienia jedną ze spiral nazwano spiralą Archimedesa. Stworzył podstawy rachunku różniczkowego. W dziele Elementy mechaniki wyłożył podstawy mechaniki teoretycznej. Zajmował się również astronomią – zbudował globus i planetarium.

Anegdota głosi, że pochłonięty rozwiązywaniem zadań matematycznych Archimedes przestał się myć, w wyniku czego zaczął śmierdzieć. Gdy siłą nasmarowano go oliwą i ciągnięto by go wykąpać kreślił na swoim ciele koła kontynuując swoje rozważania.

W czasie drugiej wojny punickiej kierował pracami inżynieryjnymi przy obronie Syrakuz. Rzymianie myśleli, że sami bogowie bronią miasta, gdyż za murami schowane machiny oblężnicze jego konstrukcji ciskały pociski w ich stronę. Archimedes został zabity przez żołnierzy rzymskich po zdobyciu miasta, mimo wyraźnego rozkazu dowódcy, Marcellusa, by go ująć żywego. Później gorzko żałowano tego. Na życzenie Archimedesa na jego nagrobku wyryto kulę, stożek i walec.

Historię życia Archimedesa przyrównuje się często do procesu podbijania Starożytnej Grecji przez Cesarstwo rzymskie. Rzymianie swą okupacją spowodowali stagnację w rozwoju tak bogatej kultury, nauki i filozofii hellenistycznej, ale jednocześnie zachowali ogromny szacunek dla greckich osiągnięć, niejednokrotnie z nich czerpiąc we własnych odkryciach. Symbolem tego jest właśnie śmierć Archimedesa – zabitego przez rzymskiego legionistę w chwili roztrząsania jakiegoś problemu matematycznego, a następnie z honorami pochowanego przez rzymskiego wodza. Zanim odcięto mu głowę miał powiedzieć "noli turbare circulos meos", co znaczy "nie zamazuj moich kół". Pokazuje to jak bardzo pochłonięty nauką był Archimedes.

Jako pierwszy podał przybliżoną wartość liczby pi. Według niego $3 {10 \over 71}$ < π < $3 {1 \over 7}$

[edytuj] Prawa odkryte przez Archimedesa

prawo Archimedesa
aksjomat Archimedesa
prawa dźwigni – sławne powiedzenie Archimedesa "Dajcie mi punkt podparcia, a poruszę Ziemię"
prawa równi pochyłej

[edytuj] Dzieła Archimedesa

O liczeniu piasku – o wielkich liczbach i o nieskończoności
O kuli i walcu – wyprowadza wzory na powierzchnię i objętość kuli, walca i czaszy kulistej.
O konoidach i sferoidach – o krzywych stożkowych
O ciałach pływających – definicja praw hydrostatyki i aerostatyki
Elementy mechaniki – podstawy mechaniki teoretycznej

[edytuj] Wynalazki Archimedesa

śruba Archimedesa
przenośnik ślimakowy
organy wodne
machiny obronne
zajął się też udoskonaleniem wielokrążka

[edytuj] Ciekawostki

Ilustracja z The Comic History of Rome, Londyn, 1850

Władca Syrakuz, Hieron II, powziął podejrzenie, że złotnik, któremu powierzono wykonanie korony ze szczerego złota, sprzeniewierzył część otrzymanego na to kruszcu i w zamian dodał pewną ilość srebra. W celu rozwiania trapiących go wątpliwości zwrócił się do Archimedesa z prośbą o ustalenie, jak sprawa ma się naprawdę. Prośbę swą Hieron II obwarował żądaniem, którego spełnienie przekreślało, wydawałoby się, możliwość uczynienia zadość życzeniu władcy. Otóż w żadnym wypadku Archimedes nie mógł zepsuć misternie wykonanej korony, istnego arcydzieła sztuki złotniczej. Długo, aczkolwiek bezskutecznie, rozmyślał fizyk nad sposobem wybrnięcia z sytuacji. Pewnego razu Archimedes, zażywając kąpieli w wannie i nieustannie rozmyślając nad powierzonym mu zadaniem, zauważył, że poszczególne członki jego ciała są w wodzie znacznie lżejsze niż na powietrzu. Ten każdemu z nas dobrze znany i wręcz pospolity fakt nasunął mu genialną myśl, że istnieje określony stosunek między zmniejszeniem się ciężaru ciała zanurzonego a ciężarem wypartego płynu. Zachwycony prostotą własnego odkrycia^[1] wybiegł nago z wanny z radością krzycząc Heureka ! Heureka!, co znaczy po grecku Znalazłem! . Stanąwszy przed obliczem Hierona Archimedes łatwo wykazał fałszerstwo złotnika. Okazało się bowiem, że korona, niby szczerozłota, wyparła więcej cieczy, niż równa jej co do wagi bryła złota^[2].

Przypisy

↑ Wbrew potocznemu przekonaniu przygoda z wanną nie zaowocowała prawem Archimedesa. W istocie Archimedes zbliżył się do pojęcia ciężaru właściwego. Natomiast prawo Archimedesa brzmi Ciało zanurzone w cieczy traci pozornie na swoim ciężarze tyle, ile waży wyparta przez nie ciecz
↑ Por.Witruwiusz, O architekturze ksiąg dziesięć, IX, 9-12, przeł. Kazimierz Kumaniecki