Banderia Prutenorum

Z Wikipedii

Zakon krzyżacki

Wielki mistrz zakonu

Banderia Prutenorum, rękopis w języku łacińskim pochodzący z 1448 roku, autorstwa Jana Długosza, zawierajacy ilustracje i opisy 56 chorągwi krzyżackich. Banderia Prutenorum była pierwszym i jedynym wykonanym w średniowieczu, bez mała kompletnym zestawieniem chorągwi całej armii a zarazem pierwszym dziełem historycznym Jana Długosza. Dzieło składa się z 48 pergaminowych arkuszy o wymiarach 18,6 x 29,3 cm, ilustrowanych przez krakowskiego malarza Stanisława Durinka.

[edytuj] Losy dzieła Długosza i chorągwi krzyżackich

Chorągwie krzyżackie opisane w dziele Długosza zostały zdobyte przez Polaków i Litwinów w bitwach z Krzyżakami w latach 1410-1431. Część chorągwi, zwłaszcza zdobytych pod Grunwaldem trafiła zapewne za pośrednictwem wielkiego księcia litewskiego Witolda do katedry w Wilnie. Tam niestety, prawdopodobnie spłonęła w 1530 roku bez śladu. Długosz opisuje tylko te chorągwie, które trafiły do Krakowa. 51 z nich zdobyto pod Grunwaldem, jedną w bitwie pod Koronowem i 4 sztuki, niedaleko Nakła, pod Dąbkami 13 września 1431 r. Wszystkie chorągwie zostały umieszczone jako wota w katedrze wawelskiej, w kaplicy św. Stanisława, patrona Królestwa Polskiego.

W 1447 z okazji koronacji króla Kazimierza przybyło liczne poselstwo Państwa Krzyżackiego. Jan Długosz korzystając z wiedzy i pomocy przybyłych posłów sporządził kompletny opis zdobytych chorągwi. Do opracowania Długosz zamówił kolorowe podobizny chorągwi. Wykonał je krakowski malarz Stanisław Durink. Była to pierwsza dokumentacja historyczna, jaka powstała w Polsce. Powstała z pełną świadomością, Długosz napisał bowiem, iż gdy oryginalne chorągwie z biegiem lat spłowieją i ulegną zniszczeniu, na podstawie rycin można będzie sporządzić ich kopie. Zapewne kierowany tą samą myślą, wkrótce po napisaniu Banderia Prutenorum Długosz zajął się polskimi chorągwiami tworząc dzieło Insignia seu clenodia Regni Poloniae, będące pierwszym polskim herbarzem. Tym samym Jan Długosz, oprócz miana pierwszego polskiego historyka, może być uważany za twórcę polskiej heraldyki.

Chorągwie krzyżackie znajdowały się w katedrze do 1797 roku po czym zostały wywiezione przez Austriaków do Wiednia i ślad po nich zaginął. W okresie międzywojennym wykonano kopie chorągwi krzyżackich i zawieszono je na Wawelu. 18 maja 1940 roku władze GG z pełnymi honorami wojskowymi przekazały kopie do Malborka wraz oryginałem rękopisu Długosza. Po wojnie, rękopis Ambasada Polska w Londynie zakupiła w londyńskim antykwariacie i przekazała do stolicy. Obecnie Banderia Prutenorum przechowywana jest w bibliotece Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

[edytuj] Bibliografia

Józef Mitkowski, Jan Długosz, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1988, ISBN 83-02-03393-6
Jana Długosza Chorągwie krzyżackie, Warszawa 1987