Constantin Carathéodory
Z Wikipedii
Constantin Carathéodory (gr.: Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής) (13 września 1873 - 2 lutego 1950) – matematyk pochodzenia greckiego, syn greckiego dyplomaty; ur. w Berlinie. Jego prace dotyczyły rachunku wariacyjnego, teorii miary, równań różniczkowych i teorii odwzorowań konforemnych. W teorii miary podstawowa definicja zbioru mierzalnego jest nazywana warunkiem Carathéodory'ego. W fizyce podał aksjomatyczne sformułowanie II zasady termodynamiki. Jako pierwszy (w 1930 r.) pokazał też nierówność znaną później (zwłaszcza w programowaniiu dynamicznym) jako nierówność Bellmana. Pracował ponadto nad zastosowaniem teorii Hamiltona-Jacobiego do teorii względności i formalizacją zasad optyki za pomocą rachunku wariacyjnego.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
[edytuj] Wczesne lata i edukacja
Gdy Constantin miał dwa lata jego rodzina przeniosła się z Berlina do Brukseli, gdzie spędził on swą młodość. Okazywał talent do języków. Greckim i francuskim posługiwał się jako mową ojczystą. Gdy w 1879 umarła jego matka, zatrudniono niemiecką opiekunkę, która również uczyła dzieci języka. Jako trzynastolatek rozpoczął naukę we francuskiej szkole średniej (5-letni college). Tam też dwukrotnie zdobywał nagrodę dla najlepszego ucznia z matematyki w Belgii. Następnie studiował w belgijskiej akademii wojskowej (Ecole Militaire de Belgique), a w 1895 rozpoczął pracę jako inżynier w Grecji i, trzy lata później, w Egipcie przy budowie zapór na Nilu.
W 1900 roku wstąpił na uniwersytet w Berlinie, gdzie studiował u Frobeniusa i Schwartza. Dwa lata później przeniósł się do Getyngi, gdzie w 1904 otrzymał doktorat napisany pod kierunkiem Hermana Minkowskiego. Zaledwie rok po doktoracie przedstawił swoją pracę habilitacyjną. Na tak szybkie staranie o awans zezwolono na osobistą prośbę Davida Hilberta.
[edytuj] Praca i podróże
Choć początkowo nie chciał pozostawać w Niemczech, swoją pracę po habilitacji rozpoczął nauczając w Getyndze jako Privatdozent. W 1908 przeniósł się na rok do Bonn a następnie (również na około rok) do Hanoveru. W międzyczasie (w 1909 r.) poślubił swoją kuzynkę, Eufrosinię Karatheodoris. Związek małżeński z krewnymi był w ich rodzinie tradycją. [1] W Hanoverze rodzi im się pierwsze dziecko, syn Stephanos.
[edytuj] Epizod wrocławski
W październiku 1910 został mianowany profesorem matematyki w nowo otwartej Królewskiej Wyższej Szkole Technicznej we Wrocławiu (Königliche Technische Hochschule Breslau), poprzedniczce Politechniki Wrocławskiej. Tutaj w 1912 r. rodzi mu się córka Despina (obecnie mieszkająca w Atenach). Jego wrocławski adres to Scharnhorst Strasse 30, obecnie ul. Jastrzębia, przy zbiegu z ul. Gajowicką (dom już nie istnieje). Pozostawał tam do 1913 r. kiedy to przeniósł się z powrotem do Getyngi, aby objąć katedrę po Feliksie Kleinie.
[edytuj] Niemcy, Grecja, Niemcy
W 1918 r. obejmuje katedrę w Berlinie. Rok później przenosi się do Grecji, aby jako rektor organizować nowo powstający Uniwersytet Joński w Smyrnie. Po inwazji Turków na to miasto w 1922 r. ucieka do Aten. Tam pozostaje przez dwa lata zanim nie przeniesie się na powrót do Niemiec, do Monachium. Tam, na stanowisku kierownika katedry matematyki Politechniki Monachijskiej, pozostaje już do emerytury (1938 r.). Podróżuje jednak nieprzerwanie, zwłaszcza do Stanów Zjednoczonych i Grecji. Jest pierwszym zaproszonym wykładowcą (invited lecturer) Amerykańskiego Towarzystwa Matematycznego (1927-1928). W 1936 r. ponownie odwiedza USA, wygłaszając m.in. wykład z okazji 300-lecia Harvardu.
[edytuj] Wojna i ostatnie lata życia
Czas wojenny jest niewątpliwie dlań trudny. Według Georgiadou zachowuje się on biernie wobec reżimu nazistowskiego:
(...)during World War II he took part in the procedures of the Bavarian Academy of Sciences. He did not get involved in the movement for national socialism, but he did have connections with Nazi party members (...) kept silent in the face of crimes that violated any idea of human decency, accepted the authority of an illegal state, made his compromises and submitted to the expulsion of Jews from scientific institutions.[1] (Podczas II wojny światowej brał udział w pracach Bawarskiej Akademii Nauk. Nie angażował się w ruch narodowosocjalistyczny, ale miał powiązania z członkami partii nazistowskiej (...), utrzymywał milczenie w obliczu przestępstw urągających jakkolwiek rozumianej przyzwoitości ludzkiej, akceptował autorytet nielegalnego państwa, przyjmował kompromisy biernie zgadzając się na wydalanie Żydów z instytucji naukowych.)
Według świadectwa córki Despiny, Carathéodory razem z Einsteinem pomagał w ucieczce wielu uczonym żydowskiego pochodzenia, załatwiając zaproszenia z amerykańskich uczelni, gdzie miał wpływowych przyjaciół i znajomych.[2]
Ostatni swój wykład Carathéodory wygłasza w grudniu 1949. Umiera 2 lutego 1950 w Monachium, gdzie jest pochowany wraz z żoną na cmentarzu Waldfriedhof.
[edytuj] Korespondencja z Einsteinem
19 grudnia 2005 ambasador Izraela w Atenach przedstawił greckiemu Ministrowi Spraw Zagranicznych kopie 10 listów, jakie Carathéodory wymienił z Einsteinem. Według ekspertów w Narodowym Archiwum Izraela - gdzie znajdują się oryginały listów - matematyczna strona teorii Einsteina opierała się o prace Carathéodory'ego. [3] [4]
Einstein na zakończenie wywiadu dla prasy w 1955 r. miał stwierdzić:
Panowie, jest mi bardzo przykro, że widzę was gotowych do odejścia bez zadania mi najważniejszego pytania. Poprosiliście, żebym wam odpowiedział na wiele pytań, ale nikt z was nie chciał się dowiedzieć, kto był moim nauczycielem i kto pokazał mi drogę do wyższej matematyki, tak w rozwoju mojej myśli, jak i badań. Aby was nie zamęczyć, powiem prosto i bez jakichkolwiek szczegółów, że moim wielkim nauczycielem był nie kto inny, tylko niesamowity Grek – Constantin Carathéodory, któremu nie tylko ja osobiście, ale i cała matematyka, fizyka oraz nauka XX wieku zawdzięczają wszystko.[5]
[edytuj] Przypisy
- ↑ M Georgiadou, "Constantin Carathéodory : Mathematics and Politics in Turbulent Times" (Berlin-Heidelberg, New York, 2004)
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- (en) John J O'Connor; Edmund F. Robertson Constantin Carathéodory w MacTutor History of Mathematics archive
- Nauczyciel Einsteina
