Czejenowie
Z Wikipedii
Cheyenne (nazwa własna: Tsis tsis'tas - ludzie, po polsku Szejenowie lub Czejenowie) fonetycznie Cycyczasowie – plemię Indian północnoamerykańskich. Współcześnie wszyscy mówią po angielsku, ok. 1,7 tys. posługuje się również własnym językiem czejeńskim należącym do rodziny algonkińskiej.
Szejenowie pochodzą z terenów dzisiejszego stanu Minnesota. Mieszkali w stałych chatach, zajmowali się myślistwem i rolnictwem. Posiadali także wysoko cenione zdolności wyrobu rękodzieła. Od mieszkających tam Indian Dakota otrzymali swoją nazwę Sha hi'ye lub Cheyenne, co oznacza "ludzi mówiących obcym językiem".
Spis treści |
[edytuj] Historia
W 1673 zamieszkiwali zachodnią część dzisiejszego stanu Wisconsin i Minnesotę w okolicach rzek Missisipi i Minnesota. Byli wówczas ludem osiadłym, zajmującym się uprawą fasoli, kukurydzy i dyni. Nie wchodzili w konflikty z sąsiadami. Wszystko zmieniło się z chwilą pojawienia się na Wielkich Równinach konia.
[edytuj] Przepowiednia szamana
Zgodnie z tradycją plemienną w odległych czasach żył wśród Czejenów szaman o imieniu Słodki Lek. Ów szaman ostrzegł swych ziomków przed "ludem ziemi" - przybyszami o jasnej skórze i mówiącymi niezrozumiałym językiem. Wraz z nimi miało pojawić się dziwne zwierzę: "ma ciemny grzbiet i ogon sięgający ziemi; jego racice są okrągłe; zawiezie cię na swym grzbiecie aż do tych wzgórz, które wydają się niebieskawą linią na horyzoncie - i do których trzeba wędrować przez wiele dni - w bardzo krótkim czasie. Nie obawiaj się go..."
Czejenowie obłaskawili swe pierwsze konie na początku XVIII wieku. Wcześnie, ale jednak później niż inne plemiona prerii. Byli więc stopniowo wypierani przez potężniejszych Dakotów i zmuszeni zostali do przeniesienia się na zachód w okolice jeziora Traverse, aby osiąść ostatecznie nad rzeką Cheyenne na terenie obenego stanu Dakota Północna. Tamtejsza osada została jednak zniszczona w wyniku napadu Czipewejów. Ci z Czejenów, którzy ocaleli połączyli się z innymi plemionami i przenieśli się na południe nad rzekę Missouri. Zaprzestali wtedy uprawy ziemi, przestawiając się na koczowniczy i łowiecki tryb życia. Wkrótce przenieśli się w okolice Gór Czarnych, a z początkiem XIX w. na tereny w okolicach rzeki Platte.
W 1832 część Czejenów osiadła w pobliżu Fort Bent nad rzeką Arkansas, a pozostała część powędrowała wokół źródeł rzeki Północna Platte i Yellowstone. Tak dokonał się podział na Czejenów Północnych i Południowych. Zostało to potwierdzone traktatem z 1851 roku podpisanym w Fort Laramie.
[edytuj] Czejenowie Północni
Do 1840 roku prowadzili krwawe walki z plemieniem Kiowa, po czym sprzymierzyli się z nimi i walczyli u ich boku z białymi osadnikami i innymi plemionami indiańskimi. W 1849 zostali zdziesiątkowani w wyniku epidemii cholery, a w latach 1860 - 1878 ponieśli duże straty w ludziach w walkach z wojskami amerykańskimi, biorąc m.in. udział w bitwie pod Little Big Horn. W końcu otrzymali istniejący do dziś rezerwat w stanie Montana.
[edytuj] Czejenowie Południowi
Przewodzili powstaniu w latach 1874-1875. W rok później osiedlono ich w rezerwacie na Terytorium Indiańskim w dzisiejszym stanie Oklahoma. Na początku XX w. otrzymali te ziemie w posiadanie.
[edytuj] Demografia
Liczba Czejenów i Sutajów była w 1780 roku szacowana na 3 500 ludzi. W 1904 było 1 900 Czejenów Południowych i 1 400 Czejenów Północnych. W 1937 roku obydwa plemiona Czejenów, wraz z plemieniem Arapaho, liczyły 4 397 osób.
[edytuj] Znaczenie
Po swojej ucieczce z Minnesoty Czejenowie stali się jednym z najsłynniejszych plemion Wielkich Równin. Znani ze swej waleczności w okresie kolonizacji Zachodu przez białych, wyróżniali się później jako zwiadowcy i przewodnicy armii amerykańskiej.
Stolica stanu Wyoming jest nazwana na cześć tego plemienia, podobnie miejscowość Cheyenne Wells w Kolorado, rzeka w Południowej Dakocie (Cheyenne River), pasmo górskie Cheyenne Mountains w Kolorado, jak również hrabstwa w Kolorado, Nebrasce i Kansas.
[edytuj] Znani Czejenowie
- Ben Nighthorse Campbell - wódz i emerytowany wieloletni członek Kongresu USA
- Chris Eyre - reżyser filmowy (m.in. Sygnały Dymne, Skinwalkers, Złodziej czasu)
- Susan Shown Harjo - działaczka społeczna i kulturalna, przewodnicząca Morningstar Institute
- W. Richard West, Jr. - dyrektor Narodowego Muzeum Indian Amerykańskich (NMAI) w Waszyngtonie
Liczebność w roku 2000: Według danych U.S. Census Bureau, podczas spisu powszechnego w 2000 roku 11 191 obywateli USA zadeklarowało, że jest pochodzenia Cheyenne a 18 204 oświadczyło, że ma pochodzenie wyłącznie lub między innymi Cheyenne. Ponadto 3 634 osoby zadeklarowały się jako wyłącznie Cheyenne-Arapaho a 4 510 jako wyłącznie lub między innymi Cheyenne-Arapaho.
