Domestykacja zwierząt

Z Wikipedii

Owce

Konie

Domestykacja zwierząt (od łac. domesticus - domowy), udomowienie zwierząt - całokształt procesów przekształcania się cech i właściwości morfologicznych, fizjologicznych, rozwojowych i psychicznych zwierzęcia dzikiego następujący w wyniku długotrwałego oddziaływania człowieka na zwierzęta, zwłaszcza poprzez ludzką ingerencję na czynniki genetyczne i środowiskowe.

Udomawianie jest uwarunkowanym dziedzicznie przystosowaniem dzikich zwierząt, w ciągu szeregu pokoleń, do środowiska zewnętrznego stworzonego pracą człowieka i jego wymaganiami. Ewolucja gatunków udomowionych jest głównie wynikiem szczególnej selekcji, w której selekcja naturalna odgrywa rolę uzupełniającą.

Oswajanie zwierząt, które było pierwszym etapem domestykacji, rozpoczęto w celu lepszego wykorzystywania dzikich dotąd gatunków zwierząt na potrzeby człowieka oraz zapewnienie sobie łatwiejszego i nieograniczonego czynnikami zewnętrznymi dostępu do nich. Zwierzęta trzymane w bliskości ludzi były pewniejszym niż zwierzęta dzikie źródłem pożywienia (mięso, mleko, tłuszcz, jaja, miód itd.), surowców do produkcji odzieży i innych przedmiotów - ozdób, narzędzi, elementów broni itd. (wełna, skóra, futro, pierze, kości, rogi), oraz źródłem nawozu, służącego jako użyźniacz gleby, a lokalnie także jako opał (nawóz krowi). Tylko oswojone zwierzę mogło być wykorzystywane do pracy, zarówno jako źródło taniej w utrzymaniu siły roboczej - jucznej, pociągowej, wierzchowej oraz jako napęd urządzeń mechanicznych (np. kierat), jak też do pomocy człowiekowi przy innych czynnościach, jak stróżowanie, obrona, polowanie czy pomoc przy hodowli innych zwierząt (psy pasterskie).

Udomowienie pierwszych gatunków nastąpiło jeszcze w neolicie; proces domestykacji kolejnych gatunków postępował przez następnych kilka tysięcy lat.

Domestykacja zwierząt żyjących stadnie następuje łatwiej i szybciej niż zwierząt żyjących samotnie, które nawet po udomowieniu zachowują pewną niezależność (np.kot).

[edytuj] Zwierzęta udomowione przez człowieka

Najważniejsze gatunki zwierząt udomowionych przez człowieka

Gatunek	Przodek	Przybliżona data	Lokalizacja pierwszego udomowienia
pies domowy	wilk	15 000 - 8 000 p.n.e.	Azja i Europa
owca domowa	owca dzika	8 000 - 6 000 p.n.e.	Środkowy Wschód
koza domowa	prawdopodobnie kilka gatunków dzikich kóz	9 000 - 8 000 p.n.e.	równolegle w kilku regionach Azji
świnia	dzik	7 000 - 5 000 p.n.e.	Chiny
krowa (bydło domowe)	tur	6 000 p.n.e.	Środkowy Wschód
koń domowy	koń Przewalskiego i tarpan	7 000 - 5 000 p.n.e.	Mezopotamia i Chiny
osioł domowy	osioł afrykański	4 000 p.n.e.	Egipt
bawół domowy	bawół indyjski	4 000 - 3 000 p.n.e.	Chiny
kot	kot nubijski lub żbik	4 000 p.n.e.	Nubia
lama	guanako	4 500 p.n.e.	Peru
wielbłąd dwugarbny (baktrian)	wielbłąd dwugarbny dziki	2 500 p.n.e.	Iran lub Turkmenistan
dromader (wielbłąd jednogarbny)	wielbłąd jednogarbny (dziki)	4 000 - 2 000 p.n.e.
alpaka	guanako	2 500 - 1 000 p.n.e.	Peru
królik domowy	królik europejski	1 000 p.n.e	starożytny Rzym
gajal	gaur		Azja Południowo-Wschodnia
jak domowy	jak dziki
fretka	tchórz zwyczajny	1 500 p.n.e.	prawdopodobnie Egipt
kura domowa	kur bankiwa	3 500 p.n.e.	południowa Azja
gęś domowa	gęś gęgawa	1 000 p.n.e.
gołąb	dziki gołąb skalny	4 000 p.n.e.	Fenicja
indyk domowy	indyk dziki
kaczka domowa	kaczka krzyżówka	2 500 p.n.e.
perlica domowa	perlica dzika
przepiórka domowa	przepiórka dzika	ok. 1000 r. n.e.	Chiny
pszczoła miodna		4 000 p.n.e.	południowa Azja

Niekiedy mianem zwierząt udomowionych określane są też inne gatunki zwierząt używanych do różnych celów przez człowieka, m.in. słonie (indyjskie), renifery, liczne gatunki ptaków drapieżnych a także dzikich kotów (używane do polowań), ostatnio także strusie itd. W odniesieniu do nich nazwa "domestykacja" używana jest nieściśle, jako iż hodowane przez człowieka zwierzęta należące do tych gatunków nie różnią się niczym od form dzikich. Właściwym określeniem jest oswojenie.