Droga Mleczna

Z Wikipedii

Droga Mleczna widziana przez Kosmiczny Teleskop Spitzera NASA

Droga Mleczna w okolicach południowego bieguna nieba

Droga Mleczna – galaktyka spiralna z poprzeczką, w której znajduje się m.in. nasz Układ Słoneczny. Droga Mleczna inaczej nazywana jest Galaktyką (lub Naszą Galaktyką, dla podkreślenia faktu, że się w niej znajdujemy). Zawiera od 200 (wg starszych szacunków) do 400 miliardów (wg nowszych szacunków) gwiazd, średnicę około 100 000 lat świetlnych i grubość ok. 12 000 lat świetlnych^[1].

Na niebie widziana jest jako jasna smuga przecinająca niebo. Wynika to z faktu, że oglądamy dysk Galaktyki z jej wnętrza, jako że Układ Słoneczny znajduje się w pobliżu płaszczyzny tego dysku. Droga Mleczna świeci najjaśniej w okolicy gwiazdozbioru Strzelca, w którym to kierunku znajduje się jej centrum. Pas Drogi Mlecznej sięga na północy do gwiazdozbioru Kasjopei, a na południu do gwiazdozbioru Krzyża Południa. Odzwierciedla to silne nachylenie płaszczyzny równika galaktycznego do płaszczyzny równika. Płaszczyzna Galaktyki jest także silnie nachylona do płaszczyzny ekliptyki, czyli orbity ziemskiej.

Starożytni Grecy wierzyli, że Droga Mleczna powstała z kropel rozlanego mleka, którym Hera karmiła Heraklesa.

[edytuj] Wiek

W 2004 roku grupa astronomów (Luca Pasquini, Piercarlo Bonifacio, Sofia Randich, Daniele Galli i Raffaele G. Gratton) oszacowała wiek Galaktyki na podstawie pomiaru zawartości berylu w gwiazdach gromady kulistej NGC 6397. Ten pomiar pozwolił oszacować wiek naszej Drogi Mlecznej na 13 600 ± 800 milionów lat.

[edytuj] Budowa

"Panorama" Drogi Mlecznej widzianej z Ziemi

Droga Mleczna to duża galaktyka spiralna z poprzeczką o masie ok. 10¹² mas Słońca. Dysk galaktyczny ma ok. 100 000 lat świetlnych średnicy. Droga Mleczna widziana z boku przypomina dysk z soczewkowatym zgrubieniem w części środkowej. Centrum Drogi Mlecznej leży ok. 27 000 lat świetlnych od Słońca, a z Ziemi widoczne jest w gwiazdozbiorze Strzelca. Ze względu na położenie Układu Słonecznego wewnątrz dysku Galaktyki, badanie struktury Galaktyki jest znacznie utrudnione.

Układ Słoneczny dokonuje pełnego obiegu wokół jądra w czasie 226 milionów lat (rok galaktyczny), czyli w czasie "życia" Słońca będzie ok. 25 obrotów. Odpowiadająca prędkość orbitalna wynosi 217 km/s (np. odległość roku świetlnego pokonywana jest w czasie 1400 lat, a 1 j.a. w czasie 8 dni). Prędkość orbitalna gwiazd w dysku poza zgrubieniem centralnym zależy słabo od odległości od jądra (tzw. płaska krzywa rotacji) i przeważnie wynosi od 200 do 250 km/s, co naturalnie oznacza, że okresy obiegu różnią się znacznie dla gwiazd znajdujących się w różnych odległościach od centrum Galaktyki. Galaktyka nie rotuje jak ciało sztywne, a jej widoczna struktura jest, tak jak u innych galaktyk spiralnych, efektem dynamicznym przypominającym nieco falę stojącą (fala gęstości).

Nasza Galaktyka jest najprawdopodobniej Galaktyką spiralną z poprzeczką SBc lub SBb (zgodnie z klasyfikacją Hubble'a).

Wyobrażenie naszej Drogi Mlecznej

Znane są cztery główne ramiona Galaktyki, a także co najmniej dwa mniejsze:

Ramię Trzech Kiloparseków
Ramię Krzyża
Ramię Strzelca
Ramię Oriona
Ramię Perseusza
Ramię Zewnętrzne

Wymieniane są czasem także:

Ramię Węgielnicy
Ramię Tarczy
Ramię Kila

Odległość między Ramieniem Oriona a Ramieniem Perseusza wynosi ok. 6 500 lat świetlnych. Ramiona można opisać spiralą logarytmiczną. Dysk otoczony jest kulistym halo, składającym się ze starych gwiazd oraz gromadami kulistymi.

Interesującą i złożoną strukturę ma Centrum Galaktyki. Znajduje się tam supermasywna czarna dziura, a zjawiska towarzyszące jej istnieniu manifestują się jako źródło promieniowania Sagittarius A*, a także liczne gwiazdy i pył.

[edytuj] Sąsiedztwo galaktyki

Droga Mleczna, Galaktyka Andromedy oraz M33 są głównymi elementami Grupy Lokalnej Galaktyk. Jest to zbiór około 35 galaktyk położonych blisko siebie i związanych grawitacyjnie. Większość z nich to galaktyki karłowate lub nieregularne. Wiele spośród tych pierwszych, ze względu na ich małą jasność, pozostaje zapewne nadal nieodkrytych.

Przewiduje się, że za około 3 miliardy lat może dojść do zderzenia Galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną.

Najbliższą galaktyką podobną do Drogi Mlecznej (spiralną) jest Galaktyka Andromedy (M31), widoczna w gwiazdozbiorze Andromedy.