Estetyka zen

Z Wikipedii

Estetyka zen - specyficzne podejście do twórczości artystycznej związanej z ideami buddyzmu zen (chiń. chan).

[edytuj] Estetyka zen

Estetyka zen i filozofia zen wyraziła się we wszystkich dziedzinach życia: w architekturze, w założeniach ogrodowych, w ceremonii picia herbaty (jap. cha-do lub cha-noyu), w szczególnym kształcie czarek używanych do picia herbaty (i sake), w chińskim malarstwie tuszem epoki Song, w japońskim malarstwie chińskim tuszem (jap. sumi-e), w literaturze - zwłaszcza poezji (Hanshan i w japońskim haiku) i nawet w sztukach walki.

Sztuce stawiano podobne wymagania, co życiu; piękno jest równoznaczne z prostotą kształtów, surową oszczędnością barw, linii i słów. Przepych, ostentację i tani sentymentalizm uważano za barbaryzm. Kolory winny być przyciszone, motywy zdobnicze skromne, najlepiej przejęte z przyrody. W ciągu rozwoju malarstwa kolor właściwie porzucono, aby dać pole do działania intuicji. Kolor jest iluzją, a iluzja jest kolorem.

Postulat prostoty nie oznaczał w praktyce ubóstwa czy abnegacji. Osiągnięcie szlachetnej i wyrafinowanej w końcu prostoty wymagało większego wysiłku niż sztuka, która popisuje się zewnętrznym blaskiem i przepychem.

Symetria uważana była za sztuczną regułę kompozycyjną, akceptującą martwy, mechaniczny porządek rzeczy, obcy naturze i naturalności. Asymetria wyrażała dynamikę stawania się, wiecznego ruchu we wszechświecie i życia, którego praw nie można wykalkulować, lecz należy je odkryć intuicyjnie.

Ideały estetyczne zen przynajmniej częściowo zawarły się w takich terminach jak:

• prostota, prostota cichego życia - chiń. tuo, kor. t'a, jap. ta i wiet. tha. Termin ten najbardziej znany jest jako japońskie słowo wabi, które jest po prostu japońskim oddaniem zsinizowanego ta.
• bezpretensjonalna prostota - chiń. ji, kor. chǒk, jap. ceki, wiet. tich. Termin ten najbardziej znany jest jako japońskie słowo sabi, które jest po prostu japońskim oddaniem zsinizowanego ceki.

Oba te terminy często występują razem jako wabi-sabi.

• surowość, powściągliwość, przyciszenie - chiń. , kor. , jap. shibui, wiet. .
• smutek, nostalgia - chiń. , kor. , jap. /aware, wiet. .
• ukryta esencja, mistyczna treść dzieła - chiń. , kor. , jap. yūgen, wiet.

W malarstwie dążono do uchwycenia wewnętrznej istoty rzeczywistości; mogła się ona przejawiać w bóstwie, pejzażu, zwierzęciu, gałązce bambusa itd.

Malarstwo tuszem było monochromatyczne; zrezygnowano z trójwymiarowości, plastyczności i światłocienia. Obraz redukowano czasem do kilkunastu kresek i plam na pustym, neutralnym tle jedwabiu czy papieru ryżowego. Malowano szybko; tusz wsiąkał i wysychał natychmiast i wszelkie poprawki były niemożliwe. Dlatego tak ważne było intuicyjne działanie. Mnisi chan i zen stworzyli swobodny styl malarski zwany chiń. chan... , kor. sǒn... , jap. zenga, wiet. thien.... stosowany np. do ilustrowania wierszy z Zenrin kushu czy różnych dialogów pomiędzy mistrzem chan a uczniem (chiń. wenda, jap. mondo) lub różnych przypowieści z sutr. Odpowiednikiem tego stylu w Japonii był styl haiga - niezwykle nonszalancki i sugestywny styl towarzyszący wierszom haiku. Zenga i haiga, to najskrajniejsze formy malarstwa chińskim tuszem (jap. sumi) - najbardziej spontaniczne, naturalne, surowe, pełne owych niekontrolowanych przypadków pędzla, w których przejawiała się wspaniała bezcelowość samej przyrody, w najpospolitszym i nasjkromniejszym otoczeniu.

Jednak najwyższą rangę ideową i artystyczną nadano pejzażowi. Wiązało się to m.in. z tym, że indywidualne, spontaniczne przeżycie, wyzwalane było głównie przez kontemplację natury, przez wnikanie w jej duchową istotę. Człowiek był jedynie częścią natury - małą i niewiele znaczącą w porównaniu z całą nieograniczonością i wiecznością otaczającego świata. Wytworzyło się szczególne nastawienie, pełne uwielbienia i poczucia pokory do wszystkich przejawów natury. Miarą i symbolem wszechświata była natura, a nie człowiek. Podsumować to można sentencją Prawdziwe piękno dostrzeże ten, kto umie Nieskończoność dokończyć w duchu.

[edytuj] Artyści

• Wu Daozi (700-760)
• Wangwei (698-759)
• Xiagui (działał 1180-1230)
• Mayuan (działał 1190-1224)
• Muqi
• Liangkai
• Sudong Po
• Hanshan
• Muso Kokushi
• Cho Densu
• Shubun
• Soga Jasoku
• Sesshu Toyo
• Miyamoto Musashi
• Hakuin Ekaku
• Sengai
• Basho
• Issa
• Moritake
• Ikkyu Sojun
• Ryokan
• Sen-no-Rikyu

[edytuj] Inne sztuki

• Japońska ceremonia picia herbaty - cha-no-yu, cha-do.
• Ikebana
• Ogrody zen
• Architektura buddyjska
• Łucznictwo
• Sztuki walki

[edytuj] Galeria

Liangkai - Przechadzka Libaia	Huineng drący sutrę.	Liangkai - Huineng rąbiący bambus.	Sesshu Toyo - Pejzaż
Chu Ta	Hasegawa Tohaku - Sosny.	Sesshu Toyo	Hakuin Ekaku - Mistrz chan Yunmen Wenyan.
Styl haiga. Yokoi Kinkoku. Portert Basho. W tle słynne haiku Stary staw i żaba.	Drugi Patriarcha (?)	Fugai Ekun - Dobry Hotei (chiń. Budai)	Hokusai - Hotei (chiń. Budai)