Fiodor Szalapin
Z Wikipedii
Fiodor Iwanowicz Szalapin (ur. 13 lutego 1873, zm. 12 kwietnia 1938), rosyjski bas; obok Enrico Caruso najwybitniejszy śpiewak przełomu XIX i XX wieku, a jednocześnie jeden z największych śpiewaków w historii opery. Geniusz sceny, łączył walory głosowe z wybitnymi zdolnościami aktorskimi.
Urodził się 13 lutego 1873 w ubogiej rodzinie w okolicach Kazania. Wcześnie udało mu się wstąpić do chóru cerkiewnego. W 1890 był już chórzystą w Operze Kazańskiej, podczas występu w Ufie (w zastępstwie chorego śpiewaka) zadebiutował partią Stolnika w Halce Moniuszki.
W 1892 w Tbilisi odkryty został przez tenora Dymitra Usatowa, u którego zaczął regularne lekcje śpiewu; w 1893 debiutował jako Mefisto w Fauście Gounoda na scenie tamtejszej opery. Śpiewał również na salonach, w 1894 w Petersburgu usłyszała go siostra Michaiła Glinki. Jej przychylna opinia oraz jednego z wpływowych gospodarzy salonu sprawiły, że Szalapin został artystą carskich teatrów. Wówczas to rozpoczęła się jego wielka kariera. Występował na scenach operowych Tbilisi, Petersburga (Teatr Maryjski) i Moskwy (od 1896 w operze prywatnej Mamontowa); od 1899 był solistą Teatru Wielkiego w Moskwie. Szalapin był jednym z artystów, którzy docenili wielkość i nowatorstwo opery rosyjskiej; zaprzyjaźnił się z wieloma wybitnymi rosyjskimi twórcami tamtych lat: z Rachmaninowem, Rimskim-Korsakowem, Musorgskim, Gorkim, Diagilewem oraz plejadą wybitnych malarzy. Był zapraszany do teatralnej loży cara Mikołaja II i wielokrotnie śpiewał w pałacu carskim.
Odbył wiele zagranicznych tournées artystycznych, występował w najsłynniejszych teatrach operowych świata: w 1901 debiutował w La Scali w Mediolanie (w Mefistolesie Boita), w 1907 w Metropolitan Opera w Nowym Jorku; od 1905 do 1935 corocznie śpiewał w Monte Carlo, w 1910 w Don Kichocie, w specjalnie dla niego napisanej operze przez Masseneta. Kilkakrotnie śpiewał w Warszawie; podobno gdy go witał tłum na dworcu i proszono, by zaśpiewał - Szalapin odpowiedział: " Ja tam nie wasz Janko (Jan Kiepura), cztoby wam na ulicach pieł".
W 1905 r. Szalapin czasowo stracił pracę za otwarte poparcie protestujących robotników petersburskich. Również w późniejszym okresie opowiadał się za radykalnymi zmiana społecznymi w Rosji.
W 1920 Szalapin opuścił Rosję i zamieszkał w Paryżu. Otrzymywał odznaczenia w czasach panowania Mikołaja II i w początkowym okresie władzy radzieckiej. Jego życie artystyczne i osobiste splatało się z burzliwą historią ojczystego kraju; spotykał się z uwielbieniem, ale też zarzucano mu awanturnictwo, nadużywanie alkoholu oraz skandale alkowy.
Jego wybitne operowe partie basowe to: tytułowe w Borysie Godunowie Musorgskiego, w Mefistofelesie Boita, w Don Kichocie Masseneta, Leporello w Don Giovannim Mozarta, Don Basilio w Cyruliku sewilskim Rossiniego, Mefisto w Fauście Gounoda, Włodzimierz Halicki i Kończak w Kniaziu Igorze Borodina. Szalapin był też znakomitym wykonawcą pieśni, zwłaszcza kompozytorów rosyjskich.
Zmarł 12 kwietnia 1938 roku w swym domu pod Paryżem, pochowano go na paryskim cmentarzu Batignolles. 29 października 1984 prochy jego spoczęły na Cmentarzu Nowodiewiczym w Moskwie.
