Gryka zwyczajna

Z Wikipedii

Gryka zwyczajna
Systematyka wg Reveala
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	okrytonasienne
Klasa	Rosopsida
Rząd	rdestowce
Rodzina	rdestowate
Rodzaj	gryka
Gatunek	gryka zwyczajna
Nazwa systematyczna
Fagopyrum esculentum Moench
Synonimy
Fagopyrum sagittatum Gilib.

Gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum Moench) - gatunek rośliny jednorocznej z rodziny rdestowatych. Występuje w klimacie umiarkowanym. Pochodzi ze wschodniej i środkowej Azji. W Polsce jest gatunkiem uprawianym, czasami przejściowo dziczejącym (efemerofit, archeofit) ^[1].

[edytuj] Charakterystyka

Łodyga

Naga, obła, zielona, czerwieniejąca od chwili kwitnienia, rozgałęziająca się tylko do kwiatostanów. Wysokość od 15 do 60 cm (tetraploidy do 100).

Liście'

Skrętoległe, ogonkowe, trójkątnie sercowate do strzałkowatych, przylistki zrośnięte w tutkowatą pochwę.

Rozwijający się kwiatostan g. zwyczajnej

G. zwyczajna - pokrój

Talerzowanie ścierniska po uprawie gryki

Kwiaty

Z ośmioma pręcikami i jednym trzyszyjkowym słupkiem. Okwiat biały, poprzez różowy do czerwonego, pięciodziałkowy. Kwiaty wonne, jak cała roślina i owoce. Kwitnie od lipca do sierpnia, jest Obcopylna. Najważniejsi zapylacze to pszczoły i muchówki.

Owoc

Trójkątny orzech, o prostych, ostrych kantach.

[edytuj] Zastosowanie

• Roślina uprawna - na świecie najwięcej gryki uprawia się w krajach byłego ZSRR (w szczególności byłe republiki środkowoazjatyckie), Chiny oraz St. Zjednoczone i Kanada, gdzie jest traktowana głównie jako roślina pastewna. W Polsce główny region upraw stanowią okolice Janowa Lubelskiego.
  • Historia uprawy : Grykę zaczęto uprawiać ok. 2000 r p.n.e. w górskich rejonach pół. Indii (dziś częściowo Pakistan). Stamtąd uprawa zawędrowała do Chin, Korei i Japonii, jednocześnie rozpowszeczniając się w Azji Środkowej. Kaszę gryczaną znali już Hunowie, ale jako koczownicy nie wprowadzili jej uprawy do Europy. Gryka w Europie środkowej była znana już w neolicie. W XIII - XIV wieku jej uprawa rozpowszechniła się na zachód Europy.
• Roślina lecznicza :
  • Surowiec zielarski : Ziele gryki (pozyskiwane w czasie kwitniena) - Herba Fagopyri esculenti oraz ziarna (orzeszki).
  • Skład chemiczny ziela: flawonidy: głównie rutynę (witamina P) do 5% zawartości (dawniej główne źródło jej pozyskiwania, stosowana jako lek rozszerzający naczynia), kwertycyna, hiperozyd. Także kwasy organiczne: galusowy, kawowy, protokatechonowy i chlorogenowy.
  • Skład chemiczny ziarna (orzeszków): skrobia (do 84%), nieco cukrów, dużo białka, tłuszcze, kwasy (jabłkowy i cytrynowy), witaminy B1, B2, P i PP, wreszcie cała gama soli mineralnych (żelazo, nikiel, kobalt, wapń, fosfor, miedź, cynk, bor i jod)
  • Działanie i zastosowanie: Ziarna (orzeszki) gryczane jako takie nie posiadają wartości leczniczej, ale za to poważną wartość dietetyczną. Spożywanie kaszy gryczanej lub używanie w kuchni gryczanej mąki jest niezwykle korzystne dla naszych organizmów. Dostarczają one im bowiem wielu niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania składników.

Pędy gryki lub same liście używane są w niektórych rejonach Azji jako jarzyna. Prócz tego mają one poważne zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym. Ponieważ zawierają ogromne ilości rutyny (witaminy P) służą do jej pozyskiwania. Liście gryki stosuje się w leczeniu żylaków (w tym również hemoroidów) nadciśnienia tętniczego (pomocniczo), krwawień z nosa i pr

• Roślina paszowa : Odpady z przerobu "ziarna" (łuski i pył) są cennym dodatkiem do pasz. Plewy i słoma wartością pokarmową zbliżone są do zbóż jarych, ale nie wolno ich używać do skarmiania białych zwierząt, u których powoduje 'gryczaną wysypkę' (ziele gryki zawiera naftodiantron, czynnik powodujący uczulenie na światło (fagopiryzm)).
  • Suche łęty gryczane w czasie spalania wydzielają duże ilości dymu, co wykorzystuje się w sadownictwie do zadymiania kwitnących sadów w okresach wiosennych przymrozków.
• Sztuka kulinarna :
  • Wartości odżywcze : Nasiona gryki zawierają od 10 do 16% białka, w zależności od strefy uprawy, (im cieplej tym większa zawartość białka), są one cenniejsze niż białka zbóż, a zbliżone wartością i strawnością do białek roślin strączkowych.
  • Grykę wykorzystuje się w kraju jako materiał do produkcji kaszy gryczanej i kaszy krakowskiej, w Indiach traktowana jest jako zboże chlebowe, w Chinach i Japonii mąka gryczana jest podstawową mąką lub dodatkiem do produkcji makaronów.
• Roślina miododajna : daje plon z ha od 60 do 100 kg pożytku.

[edytuj] Zmienność

• gryka japońska (F. sagittatum var. emarginatum) - uprawiana głównie w A. Północnej.

[edytuj] Ciekawostki

• Zjadana przez zwierzęta o białej lub pstrej sierści wywołuje u nich pod wpływem słońca zapalenie skóry^[2].

Przypisy