Grzegorz z Żarnowca

Z Wikipedii

Grzegorz z Żarnowca (ur. ok. 1528 - zm. w 1601) - polski polemista i teolog kalwiński.

[edytuj] Biografia

O pochodzeniu i młodości Grzegorza brak danych. Był niewątpliwie plebejuszem (czego potwierdzenie można znaleźć w pismach polemicznych), a przypisywane mu pochodzenie szlacheckie i nazwisko Koszarski (Koszutski) nie ma żadnego potwierdzenia w źródłach. Natomiast nazwisko Koszar występowało wśród mieszczan żarnowieckich. Miejscem urodzenia Grzegorza był najprawdopodobniej Żarnowiec w powiecie olkuskim, za czym przemawia teren jego późniejszej działalności. Nie wiadomo, gdzie i jakie ukończył studia. Posiadał jednakże dużą wiedzę teologiczną, która znalazła swój wyraz w jego pismach polemicznych, a także była bardzo wysoko ceniona jeszcze w początkach XVII w., i to również przez pisarzy ariańskich.

Mimo iż Grzegorz w hierarchii kościelnej doszedł tylko do godności ministra (pastora), cieszył się bardzo dużym poważaniem wśród współwyznawców, które zdobył sobie jako głównie jako autor Postyilli oraz świetny kaznodzieja. Wyraziło się to na synodzie toruńskim w 1595 r., gdzie Grzegorz pełnił nie tylko obowiązki kaznodziei, ale wybrano go do komisji, która miała podjąć ostateczną polemikę z Pawłem Gerike i skłonić go do przyjęcia i podpisania konsensu sandomierskiego. Dał wówczas Grzegorz wyraz swoim dążeniom do zjednoczenia protestantów.

4 maja 1601 r. Grzegorz już nie żył. Zebrany w tym dniu synod podkreślał duże zasługi Grzegorza jako polemisty i uchwalił, aby ogłosić drukiem jego nie wydane dotychczas dzieła.

[edytuj] Dzieła

Głównym dziełem Grzegorza była Postyilla albo wykład Ewanieliy Niedzielnych y Świąt uroczystych ..... Jak wynika z zamieszczonej na wstępie przedmowy P. Gilowskiego, była ona odpowiedzią ewangelików na postyllę ks. Jakuba Wujka. Grzegorz zawarł w swojej postylli zarówno własne poglądy teologiczne, które można scharakteryzować jako umiarkowane, zgodne z konwencją sandomierską 1570 r., a także wiele miejsca poświęcił polemice z katolicyzmem. Szczególnie ostre były ataki na jezuitów, głównie ks. Wujka. Postyilla zyskała bardzo pozytywną ocenę wśród współwyznawców. Mimo że powstała wyraźnie pod wpływem pisarstwa Rejowego, trudno odmówić jej dużej oryginalności ujęcia i należy ją zaliczyć do najciekawszych zabytków polskiej postyllografii ewangelickiej. Wywarła ona dość duży wpływ na późniejszych postyllografów, a także przełożono ją na język niemiecki i język czeski.

Osobno zajął się natomiast Grzegorz polemiką z arianami. Ok. r. 1598, zachęcony przez swych patronów, Marcina Krezę z Bobolic i Andrzeja Oleśnickiego z Oleśnicy, wydał Grzegorz dziełko przeciw Socynowi, pt. Apokatastasis to iest naprawa artykułu naygruntownieyszego o dosyć uczynieniu sprawiedliwości Bożey przez Chrystusa .... W obronie boskości Chrystusa wystąpił w r. 1598 także w książeczce Clypeus albo Tarcz Duchowna ..., gdzie ostro atakował m.in. pierwiastki racjonalizmu w arianizmie. Wystąpienia te spowodowały szybką replikę ze strony braci polskich.

Wymienione pozycje nie obejmują całej działalności polemicznej Grzegorza, ale tylko jego najbardziej reprezentatywne prace. Mimo różnych ocen w literaturze historycznej, należy zaliczyć Grzegorza do wybitniejszych pisarzy teologicznych polskiego kalwinizmu z końca XVI w.