Jakym Somko
Z Wikipedii
Jakym Somko (ukr.: Самко Яким) — (urodzony w Perejasławiu, zmarł 28 września 1664 roku) - Hetman nakaźny Ukrainy lewobrzeżnej od 1660 do 1663 roku. Jeden z hetmanów okresu ruiny, okresu niepokojów i rozpadu państwa ukraińskiego.
Następca Jerzego Chmielnickiego, po tym jak Chmielnicki podporządkował się Rzeczypospolitej i podpisał Ugodę cudnowską, kiedy to stał się hetmanem Ukrainy prawobrzeżnej.
Spis treści |
[edytuj] Przebieg kariery
W 1654 posłował do Moskwy w imieniu Chmielnickiego, służył w regimencie perejasławskim od 1654 roku, pułkownik od 1658. Po podpisaniu Ugody cudnowskiej w 1660 roku i odejściu Jerzego Chmielnickiego na prawy brzeg Ukrainy został wybrany głównodowodzącym regimentu perejasławskiego i hetmanem nakażnym Ukrainy Lewobrzeżnej. Ze względu na swoją ostrą pro-rosyjskość cały czas sprzeciwiał się zapisom Ugody cudnowskiej. Wzmacniała ona mianowicie powiązanie kozactwa z Polską, a niejako anulowała zapisy Ugoda perejasławskiej podpisanej w 1654 roku (zacieśniającej stosunki z Rosją).
W trakcie działań wojny polsko-rosyjskiej 1654-1667 walczył przeciwko Polakom oraz Tatarom krymskim, mając na celu zjednoczenie wszystkich ziem Ukraińskich pod swoją władzą. Walczył więc przeciwko Jerzemu Chmielnickiemu (który wspierał Polskę), prowadząc w ramach wojny polsko-rosyjskiej, niejako wojnę domową. Działania wojenne odbywały się w sojuszu z Atamanem zaporoskim Iwanem Brzuchowieckim.
W początkowej fazie swoich działań Somko otrzymał wsparcie wojskowe Moskwy, jednak z czasem Car rozpoczął tajne rozmowy z bardziej uległym i posiadającym mniejsze ambicje hetmanem Iwanem Brzuchowieckim. Wyczuwając swoją szanse, Brzuchowiecki oskarżył Somke o tajne pertraktacje z Chmelnickim i Pawełem Teterą (wspomagającymi stronę polską), co opóźniło decyzję Starszyzny kozackiej rozpatrującej w 1662 roku w Kozełecu jego kandydaturę na urząd hetmański (hetmana wybierano lub przedłużano co roku).
[edytuj] "Czarna Rada" i śmierć
Po kolejnym roku, w dniach 17 i 18 czerwca 1663 roku w Nieżnym odbyła się tzw. Czarna Rada, gdzie Starszyzna kozacka oraz spora grupa szeregowych kozaków dokonała wyboru nowego hetmana Lewobrzeżnej Ukrainy. Oficerowie kozaccy forsowali kandydatury Somko lub pułkownika Wasylem Zołotarenko z regimentu nieżyńskiego, lecz większość, przy nacisku Cara wybrała Iwana Brzuchowieckiego.
Obaj Somko i Zołotarenko zostali aresztowani i wydani Brzuchowieckiemu. Po 3 miesiącach przetrzymywania obaj zostali zgładzeni 28 września 1664 roku, w mieście Borzna.
[edytuj] Ciekawostki
Somko był szwagrem Bohdana Chmielnickiego. Siostra Somki, Anna, była pierwszą żoną Chmielnickiego.
[edytuj] Źródła
- Енциклопедія українознавства
