Jan Smuts

Z Wikipedii

Jan Christiaan Smuts (ur. 24 maja 1870, zm. 11 września 1950) – południowoafrykański polityk, filozof i wojskowy. Premier Związku Południowej Afryki w latach 1919-1924 oraz 1939-1948. W czasie I i II wojny światowej służył w armii brytyjskiej w stopniu marszałka polnego.

Smuts urodził się na rodzinnej farmie w Bovenplaats, niedaleko Malmesbury. Pochodził z bogatej, tradycyjnej afrykanerskiej rodziny, zajmującej się rolnictwem. W wieku 12 lat rozpoczął naukę w szkole w Riebek Wets. W 1886 r. przeniósł się do Victoria College w Stellenbosch. Następnie wyjechał do Europy, aby studiować prawo na Uniwersytecie w Cambridge. Studia ukończył w 1893 r.

Po powrocie do Południowej Afryki rozpoczął praktykę prawniczą w Kapsztadzie. Z biegiem czasu coraz bardziej poświęcał się polityce. Swoją karierę w tym zakresie rozpoczął od zapisania się do Afrikaner Bond. W 1895 r. Smuts został doradcą prawnym słynnego brytyjskiego przedsiębiorcy – Cecila Rhodesa.

W czasie II wojny burskiej Smuts dowodził oddziałem partyzanckim walczącym z Brytyjczykami. Podczas I wojny światowej armia południowoafrykańska pod jego dowództwem zajęła słabo bronioną Niemiecką Afrykę Południowo-Zachodnią a następnie toczyła długotrwałe walki z kolonialnymi wojskami cesarskimi w Niemieckiej Afryce Wschodniej. W latach 1919-1917 Smuts był członkiem Brytyjskiego Gabinetu Wojennego i znacząco przyczynił się do utworzenia RAF. W 1941 r. otrzymał stopień marszałka polnego i wszedł w skład rady wojennej, kierowanej przez Winstona Churchilla. Jako jedyny uczestniczył w podpisaniu obydwu traktatów kończących I i II wojnę światową.

W okresie pełnienia funkcji premiera sprzeciwiał się większości afrykanerskiej, która opowiadała się za utrzymaniem i zalegalizowaniem istniejącego wówczas tylko de facto apartheidu. Po II wojnie światowej doprowadził do powstania a następnie wspierał tzw. Komisję Fagana, która zażądała zniesienia segregacji rasowej. Na przeszkodzie realizacji tych żądań stanęła jednak przegrana Smutsa w wyborach 1948 r., a następnie jego śmierć.

Jednym z jego największych osiągnięć było doprowadzenie do powołania Ligi Narodów, której działalność opierała się w dużym stopniu o pomysły Smutsa. W późniejszym okresie Smuts był jednym ze zwolenników utworzenia nowej organizacji międzynarodowej – ONZ; jego dziełem jest preambuła Karty Narodów Zjednoczonych. Opowiadał się za zmianą charakteru stosunków pomiędzy Wielką Brytanią a jej koloniami w ramach Wspólnoty Narodów.