Krystyna Janda

Z Wikipedii

Krystyna Janda
Data i miejsce urodzenia	18 grudnia 1952 Starachowice, Polska
Nagrody
Nagroda na FPFF
1990 pierwszoplanowa rola kobieca za Przesłuchanie 2005 pierwszoplanowa rola kobieca za Parę osób, mały czas
Nagroda na MFF w Cannes
1990 rola kobieca za Przesłuchanie
Ważne role
Agnieszka w Człowieku z marmuru Tonia Dziwisz w Przesłuchaniu Agata w Pestce
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Kolekcja cytatów w Wikicytatach
Strona domowa
Profil w bazie IMDb
Profil w bazie filmpolski.pl

Krystyna Janda (ur. 18 grudnia 1952 w Starachowicach) – polska aktorka filmowa i teatralna, prozaiczka i felietonistka, piosenkarka.

[edytuj] Początki kariery

Absolwentka Państwowego Liceum Plastycznego. W 1975 roku ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie. W teatrze zadebiutowała rolą Doriana Graya w Potrecie Doriana Graya Oskara Wilde'a oraz rolą Niny Zarzecznej w spektaklu Czajka Antoniego Czechowa.

Debiutem filmowym była rola Agnieszki w filmie Andrzeja Wajdy – Człowiek z marmuru (1976). Grywa najczęściej postacie kobiet silnych i zdecydowanych o bogatym życiu zewnętrznym. Do najbardziej znanych należą jej role w filmach: Człowiek z żelaza, Przesłuchanie czy Kochankowie mojej mamy.

[edytuj] Dalsza kariera

Od lat 80. gra nieprzerwanie w filmach kinowych i telewizyjnych oraz w sztukach teatralnych. Od 10 lat także reżyseruje dla teatru i dla telewizji. Ma na swoim koncie reżyserię filmu fabularnego Pestka, według kultowej powieści o miłości autorstwa Anki Kowalskiej. Przez krytyków filmowych został on uznany za jeden z najlepszych debiutów filmowych.^{[potrzebne źródło]}

W teatrze zagrała około 60 ról od Antyku przez Szekspira do współczesnego repertuaru teatralnego polskiego i światowego. Przy czym ma na swoim koncie sukcesy właściwie we wszystkich gatunkach scenicznych. Największym sukcesem była Medea Eurypidesa. Główne role w Shirley Valentine i Edukacja Rity zagrała ponad 400 razy. Miała w swoim repertuarze wiele monodramów, z których każdy był sukcesem. Zagrała także około 45 ról od klasycznych do współczesnych w Teatrze Telewizji oraz około 50 ról w filmach fabularnych.

Jest jedną z ulubionych aktorek Andrzeja Wajdy. Poza „Człowiekiem z marmuru", kontynuowała współpracę z reżyserem w jego kolejnych dziełach, jak np.: Człowiek z żelaza, Dyrygent czy Bez znieczulenia.

Jest laureatką wielu nagród przyznawanych w Polsce, jak i na świecie. Za rolę w filmie Przesłuchanie otrzymała Złotą Palmę na festiwalu w Cannes, a za rolę w filmie Zwolnieni z życia Waldemara Krzystka - Nagrodę Srebrnej Muszli w San Sebastian. Za rolę w filmie niemiecko-francuskim Laputa Helmy Sanders-Brahms została nagrodzona na Festiwalu w Montrealu. Zagrała ponad dziesięć ról w filmach produkowanych w Europie, w tym, ostatnio, w obrazie Roberta Glińskiego pt. Wróżby Kumaka. Jednym z jej najnowszych wcieleń jest również tytułowa postać Jadwigi Stańczakowej w najnowszym filmie Andrzeja Barańskiego pt. Parę osób, mały czas.

Gra, śpiewa, reżyseruje, pisze felietony, wydała 6 płyt i 5 książek. Wielokrotnie nagradzana jako najpopularniejsza i najbardziej ceniona aktorka w kraju. W ankietach przeprowadzanych w polskiej prasie na koniec XX wieku, została wybrana przez widzów największą polską aktorką stulecia.^{[potrzebne źródło]}

W 2000 roku odbyła jedną z największych tras teatralnych w historii polskiego teatru / Sto twarzy Krystyny Jandy - tourne zorganizowane i sponsorowane przez Radio ZET/.48 spektakli w 8 największych miastach Polski w 2 miesiące.

W 2005 roku podjęła też – jako jedna z pierwszych – wyzwanie stworzenia własnego, prywatnego teatru w Warszawie, Teatru Polonia.^[1] Jest również fundatorką i Prezesem Zarządu Fundacji Krystyny Jandy na Rzecz Kultury.^[2]

W maju 2006 roku otrzymała nagrodę "Medaille Charlemagne pour des Medias Europeens" (Medal Karola Wielkiego Europejska nagroda mediów) za wybitny dorobek aktorski, zaangażowanie w europejskie porozumienie między Wschodem i Zachodem oraz walkę o równouprawnienie kobiet.

W tym samym roku za rolę Tonki Babić w spektaklu Ucho, gardło, nóź (w jej własnej reżyserii) została nagrodzona prestiżowym Feliksem Warszawskim.

5 stycznia 2008 została wdową po Edwardzie Kłosińskim, którego poślubiła w 1981 roku. Jest matką trójki dzieci: córki Marii Seweryn oraz dwóch synów, Adama i Andrzeja Kłosińskich. Mieszka w podwarszawskim Milanówku. Pisuje felietony m.in. do magazynu "Pani".

[edytuj] Dorobek artystyczny

[edytuj] Wybrana filmografia

Gwiazda Krystyny Jandy w łódzkiej Alei Gwiazd

• Człowiek z marmuru (1976) – reż. Andrzej Wajda
• Na srebrnym globie (1977) – reż. Andrzej Żuławski
• Golem (1979) – reż. Piotr Szulkin
• Zielony ptak (1980) – reż. István Szabó
• Człowiek z żelaza (1981) – reż. Andrzej Wajda
• Mefisto (1981) – reż. István Szabó
• Przesłuchanie (1982) – reż. Ryszard Bugajski
• To tylko Rock (1984) - reż. Paweł Karpiński
• Kochankowie mojej mamy (1985) – reż. Radosław Piwowarski
• Dekalog II (1988) – reż. Krzysztof Kieślowski
• Stan posiadania (1989) – reż. Krzysztof Zanussi
• Pestka (1995) – reż. Krystyna Janda
• Tato (1995) – reż. Maciej Ślesicki
• Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową (2000) – reż. Krzysztof Zanussi
• Żółty szalik (2000) – reż. Janusz Morgenstern
• Weiser (2001) - reż. Wojciech Marczewski
• Parę osób mały czas (2005)
• Ryś (film 2007) (2007) – reż. Stanisław Tym
• Niania odc.63 (2007) jako ona sama

[edytuj] Wybrane spektakle

• Śluby Panieńskie (1976) – autor: Aleksander Fredro, reż: Jan Świderski, rola: Aniela
• Czajka (1977) – autor: Antoni Czechow, reż. Janusz Warmiński, rola: Nina Zarieczna
• Biała bluzka (1987) – autor: Agnieszka Osiecka, reż. Magda Umer
• Shirley Valentine (1990) – autor: Willy Russell, reż. Maciej Wojtyszko, rola: Maggie
• Mała Steinberg (2001) – autor: Lee Hall, reż. Krystyna Janda, rola: Mała
• Kto się boi Virginii Woolf (2002) – autor: Edward Albee, reż. Władysław Pasikowski, rola: Martha
• Boska! (2007) – autor: Peter Quilter, reż. Andrzej Domalik, rola: Florence Foster Jenkins – najgorsza śpiewaczka świata

[edytuj] Bibliografia

• Gwiazdy mają czerwone pazury – wyd. WAB, 1998
• Moja droga B. – wyd. WAB, 2000
• Różowe tabletki na uspokojenie – wyd. WAB, 2002
• WWW.MAŁPA.PL – wyd. WAB, 2002
• WWW.MAŁPA2.PL – wyd. WAB, 2005

[edytuj] Nagrody

• 1978 – Nagroda im. Zbyszka Cybulskiego za najlepszy debiut
• 1981 – Srebrny Asteroid za rolę w filmie Piotra Szulkina Golem, na XIX Międzynarodowym Festiwalu Filmów Fantastycznych w Trieście. Najlepsza rola kobieca na festiwalu.
• 1989 – Nagroda Fundacji Kultury Polskiej za film Przesłuchanie
• 1990 – Najlepsza główna rola kobieca na FPFF Gdynia za film Przesłuchanie
• 1990 – Nagroda za najlepszą rolę żeńską na Festiwalu Filmowym w Cannes (rola w filmie Ryszarda Bugajskiego Przesłuchanie)
• 1991 – Nagroda dla najlepszej aktorki festiwalu na I Belgradzkim Festiwalu Filmów Śródziemnomorskich za rolę w filmie Ryszarda Bugajskiego Przesłuchanie
• 1992 – Srebrna Muszla na Festiwalu Filmowym w San Sebastian za rolę w filmie Waldemara Krzystka Zwolnieni z życia
• 1993 – Złota Kaczka dla najlepszej aktorki
• 1995 – Nagroda za debiut reżyserski na XX Festiwalu Filmowym w Gdyni za reżyserię filmu Pestka
• 1998 – Nagroda Publiczności Telekamera dla najpopularniejszej aktorki
• 1998 – SuperWiktor za całokształt twórczości
• 2005 – Nagroda Główna Złote Lwy za najlepszą główną rolę kobiecą na FPFF Gdynia za Parę osób, mały czas
• 2006 – Medal Karola Wielkiego za wybitny dorobek aktorski oraz postawę proeuropejską. Jest pierwszą kobietą uhonorowaną tym medalem.
• 2007 - Złota Kaczka dla najlepszej aktorki pięćdziesięciolecia

Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Teatr Polonia
• Krystyna Janda w bazie filmweb.pl
• Krystyna Janda w bazie filmpolski.pl