Ludowo-Demokratyczna Partia Afganistanu
Z Wikipedii
Afganistan |
|
Ten artykuł jest częścią serii:
|
Ludowo-Demokratyczna Partia Afganistanu (LDPA) - partia polityczna założona przez komunistów[1] afgańskich 1 stycznia 1965 roku, jako socjalistyczna, lewicowa, radykalna i opozycyjna wobec monarchicznego rządu. Program LDPA opierał się głównie na reformie rolnej, upowszechnieniu oświaty i edukacji, prymacie sektora państwowego nad prywatnym w gospodarce i budowie nowoczesnego postfeudalnego społeczeństwa. Jej członkami i sympatykami byli w większości zwolennicy jak najszybszych przeobrażeń i zmian społeczno-politycznych w Afganistanie.
W 1967 w partii doszło do wewnętrznego rozłamu w wyniku którego powstały dwie frakcje kierowane przez: Babraka Karmala (arystokrata wywodzący się z klanu "kabuli"[1]) i Nur Mohammada Tarakiego (syn zamożnego chłopa, mianowany w 1965 za zgodą Sowietów na stanowisko sekretarza generalnego LDPA[1]). Główny spór w LDPA prowadzili pomiędzy sobą Babrak Karmal, stojący na czele umiarkowanej frakcji "Parczam" (sztandar) oraz przywódca radykalnej frakcji "Chalk" (lud) Nur Mohammad Taraki. Głównym powodem rozłamu w LDPA były różnice programowe odnośnie przyjętej taktyki, tempa i sposobu realizacji przemian i reform w Afganistanie, a także dzielące nieporozumienia osobiste oraz wzajemne animozje między przywódcami partii. Obydwie frakcje o wyraźnie ortodoksyjnym charakterze, cehowały bardzo bliskie powiązania z ówczesną polityką ZSRR, chociaż "Parczam" wykazywał większą podatność na sugestie polityczne nadchodzące z Moskwy.[1] Członkowie radykalnego "Chalku" byli zwolennikami jak najszybszych przeobrażeń, zmierzających do likwidacji zacofania kraju. "Parczam" proponował przeprowadzenie zmian i reform w sposób mniej radykalny. W LDPA istniały również stronnictwa opowiadające się za prochińskimi odmianami komunizmu.[1] Jednym z nich był "Wieczny Płomień" (paszt. Szola-je-Dżawid), pozyskujący działaczy wśród afgańskich szyitów oraz kręgach studenckich. "Wieczny Płomień" uległ w końcu rozbiciu na kilka mniejszych frakcji, a pozostałe grupy maoistowskie w LDPA zostały zmarginalizowane, tracąc realny wpływ na profil polityczny partii.[1]
Zwolennicy frakcji "Parczam" w przeciwieństwie do zwolenników frakcji "Chalk" zaczęli głosić pogląd iż wysuwanie haseł socjalistycznych w warunkach afgańskich jest przedwczesne i że w przeciwieństwie do propozycji "Chalku" nie należy dążyć do szybkiej rewolucji ludowej lecz skupić się na współpracy i budowie szerokiego "frontu antyfeudalnego" wszystkich demokratycznych sił afgańskich. Parczamiści głosili również, że wszystkie warstwy afgańskiego społeczeństwa powinny i muszą wnieść wkład do upadku feudalizmu w Afganistanie.
Przedstawiciele "Parczamu" opowiadali się ze utworzeniem Zjednoczonego Frontu Demokratycznego, który działałby na rzecz przeobrażeń w Afganistanie, przestrzegając przy tym zasad afgańskiej konstytucji z 1964 roku. W ciągu lat podziału LDPA narastały wzajemne animozje pomiędzy frakcjami partii. Członkowie "Chalku" zaczeli powątpiewać w szczerość intencji działaczy "Parczamu" (pochodzacych z wyższych warstw społecznych). Kwestionowano także postępowość "Parczamu" jako "Królewską Partią Komunistyczną". Z kolei przedstawiciele "Parczamu'" oskarżali członków "Chalku" m.in. o "sekciarstwo" i nieodpowiedzialny radykalizm.
W sporej mierze animozje między obiema frakcjami LDPA stymulował rząd monarchiczny m.in poprzez przyznanie zgody na wydawanie własnego tygodnika przez "Parczam" i jej odebranie "Chalkowi", kontakty z posłami "Parczamu" w parlamencie oraz inne podobne działania. LDPA organizowała systematycznie (głównie w okresie 1965-1973), kampanie oczerniające rząd i monarchię, prowadząc liczne demonstracje, w wyniku których kilkukrotnie dochodziło do przerwania obrad parlamentu. Między studentami z Uniwersytetu i Politechniki w Kabulu, dochodziło do wielu utarczek. Spowodowały one dalsze konflikty i przyczyniły się do podsycania oraz utrwalania wzajemnych niechęci oraz podziałów.
Stopniowo wśród członków i zwolenników radykalnej frakcji "Chalk" zaczęli dominować ludzie ze wsi afgańskiej, w większości synowie rolników i pasterzy - głównie Pasztuni z plemienia Ghilzaj. Tymczasem zwolennikami umiarkowanego "Parczamu" stawali się w coraz większej mierze przedstwaiciele inteligencji miejskiej (studenci, nauczyciele, kupcy itp.), znacznie lepiej wykształceni, pochodzący głównie z Durrańskich plemion pasztuńskich, a także z tadżyckich mniejszosci etnicznych. Wkrótce coraz większy podział społeczno-etniczny między "Chalkiem" a "Parczamem" znalazł odzwierciedlenie w różnicach językowych zwolenników obu frakcji LDPA. Chalkiści posługiwali się głównie językiem paszto podczas gdy parczamiści porozumiewali się w języku dari.
Obie frakcje LDPA poparły dokonany 17 lipca 1973 roku przez Mohammada Dauda przewrót republikański, jednakże "Parczam" uczynił to bardziej aktywnie i czynnie, "Chalk" zaś jedynie werbalnie. Stosunek "Chalku" do Mohammada Dauda był od początku sceptyczny. W związku z tym tylko członkowie "Parczamu", jako bardziej umiarkowani zwolennicy reform, wzieli początkowo udział w rządzie republikańskim oraz objeli posady przedstawicieli rządowych na prowincji. W skład rządu Dauda weszło aż 7 ministrów wywodzących się z "Parczamu". Jednym z pierwszych posunięć nowej ekipy rządzącej było zawieszenie swobód konstytucyjnych[1], i rozpoczęcie represji wobec opozycji afgańskiej - aresztowano m. in. nacjonalistycznego przywódcę Haszima Maidwandala (byłego premiera o poglądach liberalnych, sprawującego swój urząd w latach 1965-1967) wraz z czterdziestoma innymi osobami, z których cztery skazano na karę śmierci. W więzieniu, według wersji oficjalnej, Maidwandal "popełnił samobójstwo". Według powszechnej wówczas opinii[1] Maidwandal został wyeliminowany jako osoba nie powiązana bezpośrednio z działaczami komunistycznymi.[1] Terror stosowany wobec opozycji zaczął dominować jako metoda walki politycznej, w 1974 otworzono w Kabulu więzienie Pol-e-Czarki, do którego w następnych latach trafiło dziesiątki tysięcy obywateli Afganistanu.[1]
Wskutek ewolucji polityki prezydenta Mohammada Dauda w stronę konserwatywną, stopniowo zakończeniu uległ również udział przedstwicieli Parczamu w dalszych rządach republikańskich. Do 1977 w rządzie republikańskim nie było już żadnego członka "Parczamu" a z administracji państwowej byli usuwani wszyscy podejrzani o sympatie lewicowe.
Wzrost niezadowolenia i rozczarowania, a także coraz bardziej autorytarna polityka rządów Dauda doprowadzić miały do ponownego zjednoczenia LDPA. Aby LDPA stała się ważną siłą na afgańskiej scenie politycznej nie mogła pozostawać w rozbiciu, dlatego też rozpoczęły się negocjacje i pertraktacje przywódców obu frakcji na temat ich powtórnego połączenia niejako przy mediacyjnej roli ZSRR. 3 lipca 1977 roku osiągnięto porozumienie i LDPA została na nowo zjednoczona, konsolidując afgańską opozycję lewicową. Jedynym zgrzytem podczas rozmów zjednoczeniowych LDPA była postawa Hafizullaha Amina (postaci nr. 2 we frakcji "Chalk"), który nie do końca ufał parczamistom. Odbudowana LDPA utworzyła dość jednolity front opozycji antydaudowskiej. Funkcją sekretarza generalnego w LDPA ponownie objął Nur Mohammad Taraki (1 osoba w partii). Dotychczasowy lider frakcji "Parczam" Babrak Karmal otrzymał stanowisko sekretarza KC (druga osoba w LDPA).
Połączona LDPA jak na warunki afgańskie była dość liczacą się siłą. W roku 1977 w jej szeregach było około 4-6 tysięcy[1] aktywnych członków, wśród których 1500 stanowili oficerowie i podoficerowie oraz około 1000 nauczycieli i wykładowców uniwersyteckich. LDPA swe działania organizacyjno-polityczne nasilała coraz bardziej w armii afgańskiej, w której zykiwała coraz więcej sympatyków - szczególnie na średnim szczeblu oficerskim. Także krótki i przejściowy udział członków LDPA w rządach Dauda ułatwił partii szerzenie jej wpływów wśród aparatu państwowego - zyskując wśród urzędników uczestników o różnym stopniu zaangażowania. Również słabnąca pozycja Dauda w społeczeństwie afgańskim ułatwiła LDPA zdobywanie nowych członków i szerzenie sympatii do siebie szczególnie w środowiskach inteligenckich.
W 1977 poparcie społeczne dla LDPA wzrosło, jednocześnie zaczęło dochodzić do coraz częstszych aktów represji wobec LDPA ze strony opozycji prawicowej a także strony rządowej. Polityka Dauda zmierzała do uniezależnienia ekonomicznego Afganistanu od ZSRR, służyło temu zawieranie umów handlowych nie tylko z państwami bloku wschodniego, ale także z Iranem i Indiami. Spowodowało to gwałtowne pogorszenie się relacji Afganistanu z ZSRR, który nie był skłonny tolerować polityki oznaczającej w dłuższej perspektywie utratę kontroli politycznej ZSRR nad Afganistanem. Na tym tle doszło do kłótni Mohamada Dauda z Leonidem Breżniewem, podczas oficjalnej wizyty w ZSRR, co stanowiło czynnik przesądzający o upadku rządu Dauda.[1]
W kwietniu 1978 zwolennicy LDPA w armii afgańskiej dokonali zamachu stanu (tzw. rewolucja kwietniowa) i obalili rząd Muhammada Dauda, a na czele partii i państwa stanął jako przewodniczący Rady Rewolucyjnej i premier Nur Mohammad Taraki. Pierwsza czystka przeprowadzona przez LDPA w afgańskiej armii, przeprowadzona 29 kwietnia 1978, pochłonęła 3 tysiące[1] ofiar wśród wojskowych niekomunistów. Represje nowej władzy spowodowały śmierć 10 tysięcy[1] zwolenników Mohamada Dauda, oraz uwięzienie z powodów politycznych od 14 do 20 tysięcy[1] osób, przeciwnych polityce LDPA. Pod koniec grudnia 1979 roku partia kierowana już wówczas przez Babraka Karmala zmieniła nazwę na Afgańska Ludowo-Demokratyczna Partia Jedności (ALDPJ).
