Miasteczko (urbanizacja)
Z Wikipedii
Miasteczko łac. oppidum, niem. das Städtlein, Städtchen, Markt, jidisz shtetl - przejściowa, prawno-administracyjna jednostka osadnicza funkcjonująca między miastem a wsią, z charakterystycznym handlowo-przemysłowym (dawniej rzemieślniczym) wyodrębnieniem specjalności i analogiczną infrastrukturą co miasto. Obecnie w niektórych państwach jak np. Czechach i RFN istnieją obie formy administracyjne miejscowości tj. miasteczka oraz tytularne miasta "Titularstädte". Tego typu miejscowości pomimo, że formalnie naszą tytuł "miasta", nie mają jednak pełni prawa i funkcji miasta.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Termin ten powstał we wszystkich krajach zachodnioeuropejskich w okresie średniowiecza w ramach tworzących się praw miejskich i związanych z nimi przywilejami targowymi oraz rodzącym się popytem i wymianą handlową. Różnica między miastem (łac. civitas) a miasteczkiem (łac. oppidum) polegała przede wszystkim na tym, że było ono mniejsze niż miasto. Mniejsze miasta ze względu na odległości do dużych centrów miejskich miały istotną funkcję dla zaopatrywania w produkty i usługi najbliższego wiejskiego otoczenia. Sam fakt zamieszkiwania w takich miejscowościach przynosił również jej mieszkańcom ekonomiczne jak i osobiste przywileje. Dzięki prawu miejskiemu mogły się tu tworzyć i otwierać cechy kowali, tkaczy, szewców, krawców itp. specjalności zaopatrujących lokalne społeczności.
Ten typ osiedla popularny był na Węgrzech od XIV wieku do roku 1871. W Polsce porozbiorowej takie jednostki osadnicze posiadały własne sądownictwo i pieczęć, z przywilejem na targi i własny samorząd albo i bez przywilejów. Były to jednostki tworzone przez pruską oraz austriacką administrację po klasyfikacji miast i miejscowości po roku 1772. Ten typ osiedla funkcjonował na ziemiach polskich do roku 1918.
[edytuj] Królestwo Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim
W roku 1784 władze austriackie w wyniku przeprowadzonej reformy administracyjnej państwa przeprowadziły wielką akcję klasyfikacji galicyjskich miejscowości. Zastosowany wówczas podział miał wyłącznie znaczenie statystyczne i nie niósł żadnych reperkusji politycznych. Zdecydowanie ważniejszy był natomiast fakt podziału miejscowości na trzy klasy. Do pierwszej został zaliczony tylko Lwów, do drugiej klasy tylko dawne polskie miasta królewskie (niem. Stadt, łac. civitas), do ostatniej klasy przydzielano miasta municypalne (miasteczka, niem. Markt, łac. oppidum). Fakt przydziału miasta do drugiej klasy, odbywał się jednak z pewnymi obwarowaniami. W tym celu władze miejskie musiały najpierw udowodnić, że miejscowość jest rzeczywiście miastem królewskim.
[edytuj] Architektura
Plan zabudowy zgodny z średniowieczną tradycją wynikającą z prawa magdeburskiego, tj. prostokątny rynek z ratuszem pośrodku, kościołem usytuowanym przy ulicy wychodzącej z narożnika rynku i szachownicą ulic.
[edytuj] Socjologia
Niejednokrotnie pozbawione możliwości rozwojowych, pomimo uzyskanych praw miejskich, miasto takie było jedynie z nazwy, herbu i przywileju. Osada taka mogła dalej prowadzić życie typowo wiejskie, a główną działalnością jej mieszkańców było rzemiosło, drobny handel oraz uprawa łanów ziemi przydzielonych przez właściciela.
[edytuj] Czechy
Zobacz więcej w osobnym artykule: Miasteczka w Czechach.W Czechach status miasteczka (městys) ma 177 miejscowości cs:Seznam městysů v Česku.
[edytuj] Litwa
Zobacz więcej w osobnych artykułach: Miasta na Litwie, Miasteczka na Litwie.W 1989 w ramach reformy administracyjnej zlikwidowano na Litwie osiedla typu miejskiego. W ich miejsce powstały m.in. miasta i miasteczka. Osiedli typu miejskiego było na Litwie 22, z czego 13 obecnie jest miastami, 3 straciły status miasta w latach 2001-2003, 6 uzyskało status miasteczka w latach 90.ych XX wieku.
W 2008 roku na Litwie wymienianych jest 244 miasteczek, od spisu demograficznego w 2001 przybyły 3.
[edytuj] Zobacz też
- Miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich
- Prawa miejskie
- Weichbild
- Przywilej targowy
- Prawo składu
- Zasadźca
- Księga wójtowska
