Missak Manuszian

Z Wikipedii

Czerwony Afisz ze zdjęciem Manusziana

Missak (Michel) Manuszian, orm. Միսաք Մանուշյան (ur. 1 września 1906 w Adıyaman - zm. 21 lutego 1944 w Suresnes) - działacz komunistyczny, uczestnik francuskiego ruchu oporu.

[edytuj] Młodość

Urodził się na terenie Turcji w ormiańskiej rodzinie chłopskiej. Jego ojciec padł ofiarą rzezi Ormian w Turcji, zaś matka zmarła w czasie klęski głodu. Razem ze swoim bratem Karabetem trafił do francuskiego przytułku dla sierot w Syrii. Nauczył się tam zawodu stolarza i po wyjeździe do Marsylii podjął pracę w tym zawodzie, a następnie pracował w paryskich zakładach Citroën jako tokarz. Jego brat ciężko zapadł na zdrowiu, co poważnie pogorszyło ich sytuację materialną. W 1927 Karabet Manuszian zmarł, zaś sam Missak stracił pracę na początku Wielkiego Kryzysu. Odtąd zarabiał na życie pozując do rzeźb. Wspólnie z grupą innych ormiańskich imigrantów współtworzył dwa ormiańskojęzyczne magazyny literackie, w których publikował swoje wiersze. Zapisał się na Sorbonę jako wolny słuchacz i uczęszczał na zajęcia z filozofii, literatury, historii oraz ekonomii politycznej.

[edytuj] Komunista

W 1934 Missak Manuszian przystąpił do Francuskiej Partii Komunistycznej, gdzie w rok później został oficjalnym sekretarzem Komitetu Pomocy Armenii, co w praktyce oznaczało stanowisko pełnoetatowego działacza partyjnego. Działał również w związkach zawodowych (centrala CGT), wrócił do pracy jako tokarz oraz redagował lewicową gazetę w języku ormiańskim. Również jego żona Mélinée była aktywistką komunistyczną.

W momencie wybuchu II wojny światowej został, jako obcokrajowiec, ewakuowany z Paryża, do którego jednak wrócił w czerwcu 1940. Kontynuował w podziemiu działalność w partii, która po wrześniu 1939 została zdelegalizowana. Chociaż został za to zatrzymany i przez krótki czas przebywał w obozie w Compiègne, nie postawiono mu zarzutów karnych.

[edytuj] Ruch oporu

W lutym 1943 wstąpił do tworzonych od kwietnia 1942 przez Borisa Holbana jednostek ruchu oporu złożonych z emigrantów we Francji, głównie Żydów i Ormian. 17 marca wziął udział w pierwszej akcji zbrojnej w Levallois-Perret, gdzie okazał się kiepskim żołnierzem. W miarę zdobywania doświadczenia zyskał jednak szacunek innych uczestników jednostki i został wybrany komisarzem technicznym wszystkich emigranckich grup ruchu oporu, a w sierpniu, po odsunięciu z funkcji Holbana z powodów dyscyplinarnych, ich zwierzchnikiem na stanowisku komisarza wojskowego. Był tym samym drugim (po Josephu Epsteinie w hierarchii paryskiego ruchu oporu organizowanego pod auspicjami komunistów. 28 września 1943 był głównym organizatorem udanego zamachu na nazistowskiego generała Juliusa Rittera. Łącznie jego grupa dokonała do listopada około trzydziestu udanych akcji sabotażowych.

Poszukiwany przez hitlerowców od lipca 1943, Manuszian został w końcu aresztowany na dworcu kolejowym Évry Petit-Bourg. Towarzysząca mu Mélinée Manuszian zdołała uciec, stając się tym samym jedną z nielicznych członków jednostek emigranckich, którzy nie zostali aresztowani do końca roku 1943. Manuszian i i 22 innych aktywistów komunistycznych zostało poddanych torturom, a następnie rozstrzelanych w forcie Mont Valérien w Suresnes koło Paryża. Przy okazji ich aresztowań hitlerowcy zorganizowali ogromną kampanię propagandową, rozwieszając na ulicach miast słynne Czerwone Plakaty (Affiches Rouges), zawierające fotografie Manusziana i jego towarzyszy=imigrantów z napisem "Ormianin Manuszian, szef bandy, sprawca 56 zamachu, 150 zabitych, 600 rannych". Wbrew oczekiwaniom pomysłodawców kampanii, która przedstawiała ruch oporu jako bandę przybyłych z zagranicy kryminalistów, przyczyniła się ona do powstania legendy Manusziana jako bohatera i męczennika ruchu oporu i zachęciła wielu do wstąpienia w szeregi oddziałów.

[edytuj] Literatura

Na podstawie ostatniego listu wysłanego przez Manusziana do żony Louis Aragon napisał wiersz Strophes pour se souvenir, do którego Leo Ferré napisał muzykę, tworząc utwór znany odtąd jako L'affiche rouge.

[edytuj] Bibliografia

• Stéphane Courtois, Denis Peschanski, Adam Rayski, Le Sang de l'étranger : les immigrès de la MOI dans la Résistance Fayard, Paris 1989
• Philippe Ganier-Raymond, L'Affiche rouge, Fayard, Paris 1975