Modernizm w Holandii

Z Wikipedii

W. Dudok:
Ratusz w Hilversum

F. P. J. Peutz:
Dom towarowy Schunk w Heerlen

Modernizm (niderl. Nieuwe Bouwen) jako prąd w architekturze rozwinął się w Holandii stosunkowo wcześnie. Kraj ten miał długie tradycje racjonalistyczne w architekturze, zwłaszcza w mieszkalnictwie, gdzie dominowały proste budynki ceglane o gładkich elewacjach i stosunkowo dużych przeszkleniach. Pod koniec XIX w. budynki wznoszone przez Hendrika Petrusa Berlagego są już w pełni funkcjonalistycznie rozplanowane i posiadają awangardową konstrukcję, choć ich elewacje noszą jeszcze cechy historyczne. Jednocześnie szeroko propaguje on swoje idee czystości formalnej budynku, oparte na przesłankach moralnych.

Dzięki temu, że Holandia pozostała w I wojnie światowej neutralna, była jedynym istotnym dla rozwoju moderizmu krajem, w którym następował on ciągle. W drugim dziesięcioleciu XX w. wykształcają się z inspiracji ideami Berlagego dwie szkoły nowoczesnej architektury holenderskiej - amsterdamska, mająca rysy ekspresjonistyczne, tworząca budynki o formach miękkich i plastycznych oraz rotterdamska, projektująca kubiczne budynki. 1917 rozpoczyna działalność wywodząca się z tej drugiej artystyczno-architektoniczna grupa De Stijl, skupiona wokół Theo van Doesburga. Jej architektura jest silnie plastyczna, nosi cechy abstrakcyjnej kompozycji, lecz w przeciwieństwie do późniejszego stylu międzynarodowego posługuje się sztuczną ekspresją, co bywa określane jako ukryty ornament. Poszczególne funkcje nie są rozmieszczane w kubusie, lecz przenikają się, a zewnętrze budynku jest ich projekcją.

Od końca lat 20. XX w. powstają w Holandii budynki ściśle funkcjonalistyczne. Radykalny nurt modernizmu reprezentują m.in. van der Vlugt i Mart Stam.

Po zniszczeniach II wojnie światowej całe miasta odbudowywane są na modernistycznym planie, przede wszystkim Rotterdam. W grupie Team X, znaczącej dla rozwoju światowej idei architektonicznej lat 50. działa Jacob Bakema. Jednym z pionierów strukturalizmu w architekturze jest Aldo van Eyck.

[edytuj] Wybrane przykłady modernizmu w Holandii

(lista chronologiczna)

• Giedła w Amsterdamie, Hendrik Petrus Berlage
• Ratusz w Hilversum, Wileem Dudok
• Willa pani Schröder w Utrechcie, Gerrit Rietveld - dwukondygnacyjny dom o formie wywiedzionej z rzutu kondygnacji przekształcanego przy pomocy mobilnych ścian w wersję otwartą i zamkniętą. Zewnętrze jest plastyczne, złożone z barwnych ortogonalnych płaszczyzn oraz silnie ekspresyjnych czarnych linii.
• Fabryka wyrobów tytoniowych Van Nelle w Rotterdamie, Leendert van der Vlugt i Mart Stam - niemal całkowicie transparentna forma, pokazująca konstrukcję i ciągi technologiczne. Betonowe stropy oparte są na słupach grzybkowych, elewację tworzą poziome ciągi płyt parapetowych i obszernych przeszkleń.
• dom towarowy Schunk w Heerlen, zwany Glaspaleis, Frits P. J. Peutz, 1935 - budynek o żelbetowych stropach grzybkowych i całkowicie szklanej elewacji.

[edytuj] Główni przedstawiciele modernizmu w Holandii

Jacob Bakema | Hendrik Petrus Berlage | Wileem Dudok | Aldo van Eyck | Jan Hessel de Groot | J.J.P. Oud | Gerrit Rietveld | Mart Stam | Leendert van der Vlugt