Niemenczyn
Z Wikipedii
Współrzędne: 54°51' N 25°29' E
| Niemenczyn | |||
|
|||
| Państwo |  Litwa |
||
| Obwód |  wileński |
||
| Burmistrz | Mečislav Borusevič (wł. Mieczysław Borusewicz) | ||
| Położenie | 54° 51' N 25° 29' E |
||
| Ludność (2005) • liczba ludności |
5 885 |
||
| Nr kierunkowy | 5 | ||
| Kod pocztowy | LT-15168 | ||
|
Położenie na mapie kraju
  Niemenczyn
|
|||
Niemenczyn (lit. Nemenčinė) - miasto na Litwie położone w rejonie wileńskim ok. 25 km na płn-wsch od Wilna przy ujściu rzeki Niemenczynki (Nemenčia) do Wilii (Neris). Miasto liczy ok. 6 tys. mieszkańców z których 60% stanowią Polacy.
[edytuj] Opis i historia
Pierwsze wzmianki o Niemenczynie pochodzą z 1338. Nazwę miasta (i rzeki) wywodzi się z języka litewskiego: nie mana - (nie moje) i czynaj - (tu), co znaczyłoby - tu nie moje lub tu cudze, skąd niektórzy badacze wyprowadzają wniosek, że rzeka Niemenczynka w starożytności stanowić mogła granicę dzielnicy któregoś z książąt litewskich.
Dobra niemenczyńskie według spisów podskarbińskich z 1569 zaliczały się do dóbr królewskich. Około 1766 przez oddzielenie z ciwuństwa wileńskiego miasteczka Niemenczyn, wsi Niemenczyn i Giejany utworzono starostwo niegrodowe, które posiadał ciwun wileński Tyszkiewicz. Później własność biskupa wileńskiego ks. Massalskiego. Konstytucją z 1775 zabezpieczono na dobrach tych sumę komisji edukacyjnej. Od 1803 dobra niemenczyńskie stały się beneficjum edukacyjnym Uniwersytetu Wileńskiego uposażającym emerytowanych profesorów tej uczelni.
27 kwietnia 1794 powstańcy kościuszkowscy stoczyli z wojskami carskimi bitwę pod Niemenczynem. Również podczas powstania listopadowego w okolicach tych toczono walki z Rosjanami. Powstańcami dowodził wtedy właściciel pobliskiego Czerwonego Dworu Konstanty Parczewski.
Kościół w Niemenczynie był jednym z siedmiu kościołów ufundowanych w 1387r. przez Władysława Jagiełłę na pamiątkę przyjęcia przez siebie wiary katolickiej. Pierwszy kościół drewniany pw. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii i Świętych Wojciecha i Jerzego istniał do roku 1680. Zniszczony i chylący się ku upadkowi kościół wówczas rozebrano, a proboszcz niemenczyński, kanonik smoleński ks. Cherubin Stankiewicz postawił własnym kosztem nową drewnianą świątynię. Kościół ten wraz z miasteczkiem spłonął doszczętnie w pożarze 20 sierpnia 1842. Ówczesny proboszcz niemenczyński, ks. Antoni Kitkiewicz powziął decyzję odbudowy kościoła. Dzięki ofiarności parafian i wsparciu właściciela pobliskiego Czerwonego Dworu - Aleksandra Parczewskiego, udało się w 1848 zebrać odpowiednie fundusze, zbudowano nowy istniejący do dzisiaj murowany kościół pw. Św. Michała Archanioła. W głównym ołtarzu znajduje się kopia obrazu Raffaella "Przemienienie Pańskie" wykona przez Różę Parczewską. Organy pochodzą z Katedry wileńskiej (przeniesiono je w połowie XIX w.).
Do 1939 roku miasto znajdowało się na obszarze powiatu wileńsko-trockiego ówczesnego województwa wileńskiego. Niemenczyn był również garnizonem macierzystym Batalionu KOP "Niemenczyn". Przed II wojną światową 35% mieszkańców stanowili Żydzi, z których większość została zamordowana przez Niemców 20 września 1941 w lesie pod miastem.
W pierwszą sobotę marca w Niemenczynie odbywa się jarmark kaziukowy "Kaziuczek Niemenczyński". Sprzedawane jest wtedy rękodzieło ludowe i rozmaite przysmaki regionalne. Towarzyszą temu prezentacje polskich zespołów ludowych. W ostatnią sobotę maja organizowany jest Festiwal Kultury Polskiej "Kwiaty Polskie". Impreza odbywa się w leśnym amfiteatrze.
Od 2000 r. w Niemenczynie działa Muzeum Etnograficzne Wileńszczyzny. Powstało ono z inicjatywy prof. Lecha Mroza z Uniwersytetu Warszawskiego oraz przy dużej pomocy pracowników i studentów Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego. Muzeum mieści się w samym centrum miasta, na rynku, w przedwojennej siedzibie remizy strażackiej.
W pobliżu Niemenczyna (we wsi Szukiszki) urodził się były metropolita wrocławski Henryk Gulbinowicz. Jego imieniem nazwano jedną z uliczek w południowej części miasta.
1,5 km na północ od miasta znajduje się grodzisko z wczesnego średniowiecza zwane przez miejscowych Górą Zamkową.
[edytuj] Bibliografia
- Konstanty hr. Tyszkiewicz: Wilija i jej brzegi. Drezno: Drukiem i nakładem J.I.Kraszewskiego, 1871.
- Niemenczyn. W: Filip Sulimierski red.: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich T. VII. Bronisław Chlebowski red., Władysław Walewski red. Warszawa: F. Sulimierski i Wł. Walewski, 1886, ss. 85-86.
