Ogród ziemskich rozkoszy
Z Wikipedii
 |
| Ogród rozkoszy ziemskich |
| Hieronim Bosch , ok. 1480-1490 |
| olej na desce |
| 220 × 389 cm |
| Prado |
Ogród ziemskich rozkoszy jest to tryptyk holenderskiego malarza Hieronima Boscha. Obraz, wykonany w technice olejnej na desce, malowany był w latach 1480-1490 i prawdopodobnie stanowi najbardziej znane dzieło tego artysty. Obecnie znajduje się w Muzeum Prado w Madrycie.
Spis treści |
[edytuj] Tryptyk
Całość przedstawia Stworzenie Świata oraz wpływ zła i grzechu na ludzi. Centralny panel - Ogród ziemskich rozkoszy mierzy 220 centymetrów wysokości przy 195 cm szerokości. Boczne panele - Ziemski Raj (Ogród Eden) (z lewej) i Piekło (po prawej) - mają 220 cm wysokości i po 95 cm szerokości każdy.
Przypuszcza się, że obraz powstał na zamówienie bogatej rodziny szlacheckiej. Obecny tytuł części centralnej odnosi się również do całości. W inwentarzu dóbr Hiszpańskiej Korony tryptyk zarejestrowano jako Obraz z owocami drzewka truskawkowego.
[edytuj] Strona zewnętrzna tryptyku
.jpg/160px-Hieronymus_Bosch_-_The_Garden_of_Earthly_Delights_-_The_exterior_(shutters).jpg)
Po zamknięciu paneli bocznych ukazuję się obraz Ziemi jako płaskiego dysku - ląd unosi się na na otaczającej go wodzie. Ziemia jest jasna od Słońca, które przebija się przez czarne sztormowe chmury. Fauna i flora tak jak na stronie wewnętrznej jest bardzo dziwaczna i nierealna. W górnej prawej części Bosch umieścił mały wizerunek siedzącego na tronie Boga. Na obu panelach w górnej części umieszczony jest wyśrodkowany napis - cytat z Biblii: "On bowiem rzekł, i powstało; on nakazał, i zaczęło się." (Psalm 33:9) Przypuszcza się, że obraz przedstawia stworzenie świata lub ustępowanie wód po biblijnym potopie.
[edytuj] Strona wewnętrzna tryptyku
[edytuj] Ziemski Raj
Panel lewy przedstawia Raj ziemski. W centrum znajduje się Źródło Życia, które przypomina jakiś dziwaczny olbrzymi kwiat. Nieopodal, po prawej, wąż owija się wokół drzewa poznania dobra i zła. Niżej grupa trzech postaci - od lewej - Adam, Bóg w postaci Jezusa i Ewa. Jezus trzyma Ewę za rękę i poznaje ją z Adamem, obok którego wyrasta drzewo życia. W tle widać zwierzęta (realne i fantastyczne), jaskinię z której wylatuje mnóstwo ptaków oraz zupełnie fantastyczne pasmo górskie.
[edytuj] Ogród ziemskich rozkoszy
Panel centralny przedstawia upadek ludzkości, zwycięstwo grzechu. Nadzy ludzie wszystkich ras spędzają czas na cielesnych zabawach, igraszkach, jedzeniu i piciu. W tle widać staw, a po środku niego wysoką niebieską konstrukcję. Niżej szpaler ludzi siedzących na różnorakich zwierzętach galopuje wokół jeziora, w którym kąpią się nagie kobiety. Na pierwszym planie kłębią się grupy kochanków. Fantastyczne stworzenia jak gigantyczne ptaki są częścią życia tych ludzi, bawią się razem z nimi.
[edytuj] Piekło
Panel prawy to przedstawienie Piekła. Tak jak dwie poprzednie części tryptyku są jasne, tak w tej dominują barwy ciemne. Ludzie przeżywają straszliwe tortury, m. in. są zjadani przez ogromne ptactwo, wydalają z siebie duże złote monety, są przykuwani do ogromnych instrumentów (pomiędzy struny gigantycznej harfy), bezwiedni spółkują z licznymi bestiami.
[edytuj] Interpretacje
Od czasów powstania tryptyku dominuje pogląd, że celem obrazu było potępienie wad i słabości skazujących ludzi na piekielne męki. Interpretacje różnią się jednak co do szczegółów i znaczenia konkretnych alegorii. Jedni widzą tu przedstawienie grzechów głównych, inni odczytują aluzje do rozmaitych herezji. Na przykład, Wilhelm Fraenger w 1952 roku przypuszczał, że Bosch był zwolennikiem sekty adamitów i w związku z tym obraz broni niewinności zmysłowych rozkoszy stanowiąc wizję przyszłego świata, gdzie istnieje harmonia między duchem a ciałem.
[edytuj] Bibliografia
- Robert Genaille, Słownik malarstwa holenderskiego i flamandzkiego, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1975.
- Partick de Rynck "Jak czytac malarstwo?" Kraków 2004
[edytuj] Linki zewnętrzne
- The Garden of Earthly Delights - o ołtarzu na stronie Muzeum Prado (en) (fr) (it) (de) (ru)
