Prywatyzacja
Z Wikipedii
Prywatyzacja – akt przekazania prywatnemu właścicielowi państwowego mienia. Prywatyzacja może się odbywać przez uwłaszczenie lub sprzedaż.
Przeciwieństwem prywatyzacji jest nacjonalizacja.
Spis treści |
[edytuj] Argumenty na rzecz prywatyzacji
- Zarządzanie państwowe powoduje, że często firmom trudniej szybko dostosować się do zmian na rynkach. Wiele firm zamiast inwestować w nowoczesne technologie, utrzymuje przestarzały przemysł ciężki.
- Zdaniem zwolenników prywatyzacji państwowy monopolista nie musi odpowiadać przed konsumentem, który nie może wybierać różnych usługodawców. Podział i prywatyzacja firmy może wprowadzić konkurencję.
- Państwowe zakłady stają się polem do walki o wpływy polityczne. Odbywają się wojny o to, kto ma być prezesem państwowej firmy. Populistyczni politycy próbują rozgrywać głosy załóg wielkich państwowych molochów. Obiecują im "walkę z bezrobociem" i w zamian za to chcą, żeby na nich głosować. Zdaniem zwolenników prywatyzacji efektem są ogromne straty generowane przez państwowe firmy, za które musi płacić całe społeczeństwo. Wypracowany przez firmy państwowe zysk bywa pobierany przez państwo na bieżące potrzeby budżetowe (dywidenda) bądź dla celów partii rządzącej, nie zaś na inwestycje firmy w nowe technologie i zwiększanie zatrudnienia. W firmach państwowych dodatkowo najwyższe stanowiska bywają często obsadzane osobami z partii rządzącej, którym brak kompetencji i doświadczenia w zarządzaniu firmą.
[edytuj] Argumenty przeciwko prywatyzacji
- W wielu krajach średnio lub słabo rozwiniętych szybka prywatyzacja stwarza nierówne szanse dla rodzimego przemysłu. Bogate koncerny z krajów wysokouprzemysłowionych wygrywają przetargi prywatyzacyjne ze względu na lepszą ofertę, jaką mogą złożyć. W niektórych sektorach przemysłowych jest to zagrożeniem dla bezpieczeństwa kraju, np. w przypadku surowców lub energii.
- Wiele przedsiębiorstw zajmujących się mnożeniem kapitału (inwestorzy finansowi) wykorzystuje prywatyzację jako instrument do wzbogacania się. Starają się tanio zakupić i drożej sprzedać. Często zaniedbują przy tym interesy zatrudnionych, czasami nawet zakładając w swojej strategii działania masowe zwolnienia.
- Prywatyzacja może prowadzić do zaniku rodzimych marek, które zostają zmienione na nazwy nowych zagranicznych właścicieli.
- Prywatyzacja najczęściej prowadzi do zwolnień lub ograniczeń dla zatrudnionych w ramach tzw. restrukturyzacji, mimo iż argumentuje się często inaczej.
- Międzynarodowy Fundusz Walutowy stawia przeważnie wprowadzenie procesów prywatyzacyjnych jako warunek uzyskania kredytów dla państw tzw. wschodzących rynków. Często powoduje to "falę" prywatyzacyjną - okres w którym znaczna część gospodarki tych krajów zostaje zdominowana przez światowe koncerny. Zdaniem krytyków, owe koncerny czują się zobowiązane przede wszystkim swoim akcjonariuszom, toteż w wielu przypadkach zamiast prowadzić do dobrobytu, prywatyzacja powoduje zubożenie i bezrobocie. Najczęściej koncerny te mają swoją siedzibę w USA, UE lub w tzw. azjatyckich tygrysach. Zdaniem przeciwników niekontrolowanej prywatyzacji, prowadzi ona do wzbogacenia najbogatszych kosztem słabszych i stwarza poważne zagrożenie nowoczesnego wyzysku.
[edytuj] Prywatyzacja w Polsce
Po Okrągłym Stole i wyborach 1989 roku Polska weszła w okres transformacji wolnorynkowej. Aby sprostać światowej konkurencji kolejne rządy (Ministerstwo Skarbu Państwa, utworzone 1 października 1996) rozpoczęły ogromną akcję prywatyzacji. Przyjęła ona trzy formy:
- prywatyzacja kapitałowa
- powszechne uwłaszczenie – własność otrzymali wszyscy obywatele (patrz: Program Powszechnej Prywatyzacji)
- prywatyzacja bezpośrednia
Największe prywatyzacje miały miejsce w latach 90. XX wieku. W niektórych latach sprzedawano mienie wartości większej niż 10 mld złotych. Niestety wszystkie rządy zamiast inwestować np. w budowę autostrad, wydawały dodatkowe pieniądze na utrzymanie nierentowych państwowych "molochów" oraz "cele społeczne".
Prywatyzacja w Polsce często wiązała się ze sprzedażą mienia zagranicznym właścicielom. Największe polskie firmy jak monopolistyczny operator telekomunikacyjny, czy wiele banków trafiło w "obce" ręce. Mimo protestów populistycznych polityków okazało się, że z wyjątkiem polskiego telekomu prywatyzacje poprawiły efektywność i jakość usług. Jednak zawsze zmiana własności oznaczała zwolnienia nadmiarowych pracowników. Sprywatyzowane firmy znacznie podnosiły swoją wydajność, przez co nie potrzebowały już tylu rąk do pracy. Dzięki restrukturyzacji nowe prywatne przedsiębiorstwa przetrwały na rynku, ale kosztem wzrostu bezrobocia. Sprywatyzowane sektory gospodarki zaczęły osiągać zyski i wpłacać do budżetu podatki. Przedsiębiorstwa, które pozostały państwowe przynosiły najczęściej straty, które musieli pokrywać wszyscy podatnicy. Odrzucenie prywatyzacji zmniejszyłoby wzrost bezrobocia, ale Polska zatrzymałaby się w rozwoju i pogrążyła w recesji. Taką drogą podążyły niektóre z krajów postkomunistycznych, jak Białoruś.
Prywatyzacja czasami następowała nie z racjonalnych przesłanek, lecz dlatego, że rząd potrzebował pochodzących z niej pieniędzy do zmniejszenia deficytu budżetowego. Tak na przykład, poprzez "prywatyzację" Elektrociepłownie Warszawskie i Górnośląski Zakład Energetyczny zostały sprzedane szwedzkiej państwowej spółce Vattenfall. Podobnie Telekomunikacja Polska została "sprywatyzowana" na rzecz państwowej France Télécom.
Prywatyzacja, choć przedstawiana jako najlepszy sposób na racjonalizację zarządzania przedsiębiorstwem (co, ironicznie, było niegdyś argumentem za nacjonalizacją), nie zawsze jest pożądana. W październiku 2005 na skutek protestów wielu środowisk resort skarbu wycofał się z planów prywatyzacji Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, gdy okazało się, że potencjalni nabywcy byli zainteresowani głównie gruntami będącymi jego własnością. Dzięki temu największe polskie wydawnictwo muzyki poważnej, które ma prawo do utworów najważniejszych polskich twórców będzie zarządzane przez Ministerstwo Kultury.
W Polsce największe kontrowersje wokół prywatyzacji dotyczyły korupcji. Na początku lat 90. byli członkowie PZPR utworzyli szereg spółek, które dzięki zręcznym manipulacjom przejmowały za bezcen państwowe mienie. Proces ten nazwano "samouwłaszczeniem nomenklatury". Mimo całkowitej niemoralności takich działań, nowe prywatne firmy często lepiej radziły sobie w rynkowej gospodarce, co ułatwiło przemiany. Utarło się powiedzenie, że "pierwszy milion trzeba ukraść", aby założyć własny biznes. Pod koniec lat 90. nielegalne przejmowanie państwowego mienia było już niemożliwe. Jednak podczas wielkich prywatyzacji politycy czasami żądali od zachodnich inwestorów "prowizji". Pewien procent wartości firmy trafiał na konta zaprzyjaźnionych biznesmenów, którzy potem wspierali niektóre partie polityczne. Największa prywatyzacja, której dotyczyły tego typu zarzuty, to sprzedaż PZU. Do wyjaśnienia kulisów tej transakcji sejm powołał komisję śledczą.
