Przedwiośnie (powieść)

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy książki. Zobacz też: inne znaczenia słowa "Przedwiośnie".

Przedwiośnie - powieść Stefana Żeromskiego, opublikowana w 1925 roku.

Powieść składa się z trzech części: Szklane Domy, Nawłoć, Wiatr od wschodu. Opowiada o życiu Cezarego Baryki, reprezentanta młodego pokolenia, przyjeżdżającego do odrodzonej po I wojnie światowej Polski.

[edytuj] Gatunek

"Przedwiośnie" jest powieścią polityczną. Ukazuje konkretne opcje polityczne.

[edytuj] Tytuł

Tytuł utworu ma charakter metaforyczny. W dosłownym rozumieniu Przedwiośnie to okres pośredni pomiędzy zimą a wiosną, w którym mimo panujących niskich temperatur i zalegających pokładów śniegu ukazują się pierwsze oznaki powrotu przyrody do życia. Przenośne znaczenie zaś można rozumieć jako czas, w którym kształtowało się państwo polskie po okresie zaborów, zaś w kraju panował niepodległościowy entuzjazm^[1].

[edytuj] Postacie

Obok Cezarego Baryki, głównymi bohaterami książki są:

• Jadwiga Dąbrowska-Baryka i Seweryn Baryka - rodzice Cezarego
• Szymon Gajowiec - przyjaciel z lat młodości matki Cezarego; urzędnik państwowy
• Hipolit Wielosławski - przyjaciel Cezarego z okresu wojny polsko-bolszewickiej
• Karolina Szarłatowiczówna - młoda dziewczyna zakochana w Cezarym
• Wanda Okszyńska - osoba darząca Barykę tym samym uczuciem co Karolina, jednak młodsza od niej i mniej zamożna
• Laura Kościeniecka - arystokratka, kochanka Cezarego
• Antoni Lulek - ideowy bolszewik, który chciał wciągnąć Cezarego do lewicowej organizacji

[edytuj] Treść i problematyka powieści

Uwaga! W dalszej części artykułu znajdują się szczegóły fabuły lub zakończenia utworu.

[edytuj] Rodowód

Utwór rozpoczyna zwięzły "Rodowód", stanowiący jak gdyby konspekt powieści. W "Rodowodzie" narrator wskazuje na polskie korzenie rodziny Baryków, opisuje ich losy, a także pozycję społeczną zajmowaną przez Cezarego Barykę w Baku. W tym rozdziale poznajemy historię pamiętnika z wojny 1831r. i jego znaczenia w genealogii Baryków.

[edytuj] Część I: Szklane domy

Cezary Baryka wraz z rodzicami mieszka w Baku w Azerbejdżanie. Wybuch I wojny światowej powoduje powołanie jego ojca do wojska. Do Baku dociera rewolucja, Cezary jest w pierwszym okresie zafascynowany rewolucją i manifestacjami, matka z trudem zdobywa środki do życia - wkrótce potem zostaje aresztowana i umiera. Baku staje się miejscem rzezi Ormian dokonanych przez Turków azerbejdżańskich. Cezary cudem odnajduje ojca, wraz z którym udaje się w długą i trudną podróż do Polski. Ojciec umiera w drodze, Cezary dociera do Warszawy i odnajduje Szymona Gajowca, dawną miłość swej matki. Bohater jest zdziwiony widokiem biedy i ubóstwa, zamiast szklanych domów o których opowiadał mu ojciec, gdy wyruszyli w podróż do Polski. W tej części kształtują się późniejsze poglądy bohatera, do końca książki pozostanie on socjalistą.

[edytuj] Część II: Nawłoć

Główny bohater podejmuje studia medyczne, jednak po wybuchu wojny z bolszewikami decyduje się wstąpić do armii. Podczas walki z komunistami sowieckimi ratuje życie Hipolitowi Wielosławskiemu, zostają przyjaciółmi, a Cezary otrzymuje propozycję odpoczynku w majątku Hipolita w Nawłoci. Podczas pobytu na wsi bohater odpoczywa i korzysta z rozrywek, poznaje także trzy młode damy: Karolinę Szarłatowiczównę (która zakochuje się w Baryce, później zaś zostaje otruta), Wandę Okszyńską (żywiącą do bohatera podobne uczucie) i Laurę Kościeniecką (z którą Baryka ma romans, mimo jej zaręczyn). Po awanturze z Barwickim, narzeczonym Laury, Cezary wyjeżdża do folwarku w Chłodku, następnie wraca do stolicy. W tym rozdziale, razem z Cezarym, poznajemy świat polskiej arystokracji, a także wsi folwarcznej. Stanowi on kontrast dla świata poznanego w czasie wojny i powojennej tułaczki repatriacyjnej.

[edytuj] Część III: Wiatr od wschodu

Po powrocie do Warszawy Baryka podejmuje pracę u Gajowca, gdzie poznaje jego ideały i poglądy na przyszłość Polski. W tym samym czasie poznaje także Antoniego Lulka, kolegę ze studiów, reprezentującego poglądy komunistyczne. Główny bohater zostaje zaproszony na spotkanie komunistów, na którym podejmuje z nimi ostrą polemikę - jego argumenty nie zostają jednak przyjęte, a sam bohater wyrzucony z zebrania. Cezary po raz ostatni spotyka się z Laurą. W ostatniej scenie powieści Cezary uczestniczy w pochodzie robotników. Gdy drogę robotnikom zastępują żołnierze, Baryka odłącza się od grupy i sam idzie do przodu ("(...)Baryka wyszedł z szeregów robotników i parł oddzielnie na ten szary mur żołnierzy(...)").

[edytuj] Problematyka

Przedwiośnie prezentuje przemiany jakim podlega główny bohater. Na początku części I jest zaprezentowany jako rozpuszczony młody chłopak, nie liczący się z potrzebami innych. Zaciekawiony nadchodzącą rewolucją bierze w niej udział, w czasie starć Turków i Ormian walczy raz po jednej, raz po drugiej stronie. Wydarzenia dalszej części książki powodują, że Baryka kształtuje własne poglądy i odkrywa swoją tożsamość (także narodową). Symbolizuje to finałowa scena, kiedy idącym w pochodzie robotnikom zastępuje drogę wojskowy kordon - tłum zatrzymuje się, zaś Cezary idzie dalej sam.

Żeromski nakreślił w powieści dwie koncepcje dotyczące zmian w odrodzonym kraju. Pierwszą z nich była wizja Szymona Gajowca - rozwój oparty na pracy i powolnych, rozważnych reformach. Odmienny pogląd reprezentował Antoni Lulek, pragnący przede wszystkim rewolucji komunistycznej w stylu bolszewickim, podkreślając przy tym ciężką sytuację robotników.

Autor przedstawia koncepcję Gajowca jako lepszy sposób naprawy kraju. Jednocześnie w powieści pojawia się pogląd, że robotnicy, którzy w czasie rewolucji zdobędą władzę, nie będą w stanie właściwie pokierować państwem.

[edytuj] Ekranizacje

• W roku 1928 swoją premierę miała ekranizacja Przedwiośnia w reżyserii Henryka Szaro
• Powieść Żeromskiego przeniósł na ekran Filip Bajon. Film Przedwiośnie miał swoją premierę 2 marca 2001 roku, a główną rolę Cezarego Baryki zagrał Mateusz Damięcki.

Przypisy