Raj utracony
Z Wikipedii
Raj utracony (ang. Paradise Lost) - poemat epicki w 12 księgach, autorstwa angielskiego poety i pisarza Johna Miltona, wydany po raz pierwszy w 1667 roku, a następnie w rozszerzonej wersji w roku 1674.
Poemat został napisany jambicznym dziesięciozgłoskowcem (na język polski Maciej Słomczyński przetłumaczył go jedenastozgłoskowcem). Jest to wiersz biały, dla jego melodii istotny jest rytm i stosowanie średniówki. Rymów Milton nie używał, ponieważ uznał je za zbędny i nadużywany ornament poezji (zaznaczył to w przedmowie do drugiego wydania).
Tworząc "Raj utracony", Milton często nawiązywał do poprzednich wielkich eposów europejskich - "Iliady", "Odysei", jak również "Eneidy". Uważał, że temat jego dzieła jest bardziej epicki niż powyższych, bowiem upadek pierwszych ludzi dotyczy całej ludzkości. Mimo to nie stronił od epickich konwencji takich jak inwokacja (Milton inwokuje do Uranii, która za czasów Miltona była kojarzona z chrześcijańskimi poetami), czy kulminacja akcji (w tym wypadku zjedzenie zakazanego owocu przez Adama i Ewę) następująca w księdze dziewiątej (Iliada czy Odyseja mają po 24 księgi, więc kulminacja następuje w nich w księdze osiemnastej, ale Milton podąża tradycją Wergilego, który zdecydował się na 12 ksiąg), bądź rozpoczęcie eposu in medias res.
Akcja "Raju utraconego" rozpoczyna się od upadku Szatana i jego zwolenników, co może sugerować iż to właśnie Szatan jest bohaterem eposu. Często też Milton nazywany był "nieświadomym satanistą", ze względu na szczegółową konstrukcję postaci Lucyfera. Koncepcja ta była szczególnie żywa wśród angielskich romantyków (właśnie Szatana uznaje się za protoplastę tzw. bohatera bajronicznego).
Utwór podzielony jest na 2 części. Pierwsze sześć ksiąg opowiada głównie o buncie aniołów pod wodzą Szatana, tematem ostatnich sześciu ksiąg są natomiast ludzie (podział podkreślony jest przez ponowne użycie inwokacji w księdze siódmej). Treść zgodna jest zazwyczaj z historią opowiedzianą w biblijnej Genesis, Milton jednak wprowadza do fabuły np. antropomorficzne postacie Grzechu i Śmierci.
Milton, jako zwolennik protestantyzmu, nigdy nie przepuszcza okazji do dogryzienia katolikom, i tak naradę upadłych aniołów nazywa Synodem, z kolei do określenia mostu łączącego Ziemię i Piekło używa wziętego z łaciny wyrażenia Pontifice. Wplatanie łacinizmów w tekst służyło również Miltonowi jako 'uwznioślenie' stylu, podobnie jak zlatynizowana składnia.
Kamieniem milowym krytyki "Raju utraconego" jest wydany w 1942 roku "Preface to Paradise Lost" C.S. Lewisa
9 i 10 maja odbyła się premiera "Raju utraconego" w Operze Wrocławskiej, w rolę poety Miltona wcielił się Jerzy Trela
