Epos
Z Wikipedii
Epos (epopeja, czasem także poemat epicki) - jeden z głównych i najstarszy gatunek epiki.
Obejmuje utwory najczęściej poetyckie (np. Iliada), rzadziej tworzone prozą (np. Tain bo Coulange), a ukazujące dzieje życia legendarnych, częściowo historycznych lub całkiem historycznych bohaterów, na tle wydarzeń przełomowych dla danego narodu, lub też opowieść o prapoczątkach tego narodu lub grupy etnicznej. Często opowiadają nie tylko o postaciach ludzkich, ale też boskich, magicznych czy demonicznych (np. Ramajana). Najwcześniejsze eposy mają charakter zbioru opowieści mitycznych i wywodzą się często z czasów, w których grupa ich autorów nie znała pisma.
Prostszą, krótszą odmianą jest poemat epicki (np. Beowulf). Często głównym wątkiem eposu jest historia jednego rodu panującego (Pieśń o Nibelungach) lub dzieje życia jednego, niezwykłego, heroicznego bohatera (Odyseja), ale może on też przedstawiać opowieść o całym ludzie (Kalevala), o jego początkach (Eneida), także o jego bogach (Dzieje Dionizosa, Edda) i przodkach (eposy Hezjoda). Dawne eposy i poematy epickie przeznaczone były do recytowania lub do śpiewania, często zawierały elementy rytuałów religijnych i były używane w celach religijnych, stanowiły też często zapis religii i mitologii danego ludu, jego wartości moralnych, obyczajowości i najstarszego języka. Za ostatnią "żywą epopeję" uważa się nawiązującą do początków buddyzmu tybetańskiego Epopeję o Królu Gesarze. Wśród Tybetańczyków i Mongołów znaleźć można ok 140 pieśniarzy, którzy zajmują się tą balladą. Eposy powstałe w czasach późniejszych (począwszy od czasów rzymskich, ale i np. "Raj utracony" i "Pan Tadeusz") są dziełami czysto literackimi, które nie wywodzą się bezpośrednio z ustnej tradycji epickiej.
[edytuj] Znane eposy w literaturze światowej
- Gilgamesz - literatura akkadyjska - 20 wiek p.n.e
- Enuma Elisz - literatura babilońska
- Ramajana - literatura sanskrycka - II wiek p.n.e. - II wiek n.e.
- Mahabharata - literatura sanskrycka - IV wiek p.n.e. - IV wiek n.e
- Iliada - literatura grecka - VIII wiek p.n.e
- Odyseja - literatura grecka - VIII wiek p.n.e
- eposy Hezjoda
- Roczniki - literatura rzymska - Enniusz - II wiek p.n.e.
- Eneida - literatura rzymska - Wergiliusz - I wiek p.n.e
- Farsalia - literatura rzymska - Lukan - I wiek n.e.
- Achilleida - literatura rzymska - Publiusz Papiniusz Stacjusz - I wiek n.e.
- Tebaida - literatura rzymska - Publiusz Papiniusz Stacjusz - I wiek n.e.
- Punica - literatura rzymska - Silius Italicus - I wiek n.e.
- Argonautica - literatura rzymska - Waleriusz Flakkus - I wiek n.e.
- Dzieje Dionizosa Nonnos z Panopolis
- Epopeja o Królu Gesarze - tybetański epos - X/XI wiek
- Szahname (Księga królewska) - Ferdousi - literatura perska - X/XI wiek
- Beowulf - literatura angielska - IX wiek
- Widsidh - literatura angielska
- Pieśń o Rolandzie - literatura francuska - XI wiek
- Digenis Akritas - literatura Bizancjum - XII wiek
- Edda - XIII wiek
- Pieśń o Nibelungach - XIII wiek
- Parsifal i Willehalm - autorstwa Wolframa von Eschenbach - XII/XIII wiek
- Kalevala - spisana w XIX wieku
- Kalevipoeg - estoński epos wzorowany na Kalevali
- Życie i przygody Remusa - literatura kaszubska - XX wiek
- Heimskringla
- Bitwa pod Maldon - literatura angielska
- Pieśń o Cydzie
- Tain. Uprowadzenie stad z Coulange
- Mabinogion
- Cad Gaddou. Bitwa Drzew
- Saga rodu Wölsungów
- sagi islandzkie
- cykl feniański
- cykl ulsterski
- cykl arturiański
- Słowo o wyprawie Igora
- Pieśń o Hildebrandzie
- Hikayat Hang Tuah - malezyjski epos narodowy
- Epos o Manasie - Kirgistan
- Jerozolima wyzwolona Tassa
- Orland Szalony Ariosta
- Raj utracony Miltona
- Królowa elfów Spensera
- Silmarillion
- Władca Pierścieni - John Ronald Reuel Tolkien
- Pan Tadeusz - Adama Mickiewicza
- Powieść o Udałym Walgierzu - Stefan Żeromski (na podstawie powieści średniowiecznej)
