Rock progresywny

Z Wikipedii

Rock progresywny lub prog rock (ang. progressive rock) – styl muzyki rockowej wywodzący się z rocka psychodelicznego. Gatunek ten powstał w końcu lat 60. XX w. osiągnąwszy największą popularność w pierwszej połowie lat 70. Rock progresywny zamilkł na estradach poprzez falę punk rocka, by powrócić w postaci rocka neoprogresywnego. Podstawowym założeniem i ambicją rocka progresywnego było podniesienie muzyki rockowej na wyższy poziom artystyczny i udowodnienie, iż może dorównać muzyce klasycznej i współczesnej. Bardzo często utwory progresywnego rocka są bardzo złożone i wyrafinowane, a wykonanie cechuje się wirtuozerią. Definicja progresywnego rocka jest bardzo trudna, ze względu na wielkie zróżnicowanie stylów. Najprostszą, humorystyczną definicją, choć niewiele mówiącą osobom nieobeznanym z gatunkiem jest: "Rock progresywny to wszystko, co brzmi jak rock progresywny".

[edytuj] Cechy rocka progresywnego

• Zerwanie z tradycją trzyminutowych piosenek na rzecz długich, często dwudziestominutowych lub dłuższych utworów, składających się z rozbudowanego intro i cody, często wieloczęściowych i opartych na schemacie suity lub sonaty, lub innej cyklicznej formy muzycznej.
• Skomplikowane i zmieniające się w czasie schematy rytmiczne i harmoniczne.
• Muzyka często ściśle instrumentalna choć najczęściej występuje wokal, zwykle o typowo rockowym brzmieniu. Teksty na ogół skomplikowane, o treści filozoficznej, religijnej, mistycznej, fantazyjnej.
• Używanie typowych elektrycznych instrumentów rockowych wzbogaconych o instrumenty elektroniczne (początkowo elektroniczne brzmienie było synonimem progresywności) oraz klasyczne instrumenty akustyczne.
• Wyraźne wpływy muzyki klasycznej w postaci cytatów, lecz najczęściej jako adaptacje (rockowe aranżacje) utworów klasycznej lub współczesnej muzyki poważnej.
• Wirtuozeria wykonania. Muzycy grający progresywnego rocka posiadali często gruntowne wykształcenie klasyczne (Rick Wakeman, Keith Emerson, Jordan Rudess, John Petrucci) lub byli samoukami (Jimmy Page, Steve Howe, Chris Squire, Mike Oldfield).

Albumy nagrywane przez artystów i zespoły progresywnego rocka często miały charakter albumów programowych (ang. concept album zobacz: utwór programowy), gdzie cała płyta tak w sensie stylistyki muzycznej, jak i w sferze tekstowej podporządkowana była jakiejś naczelnej idei. Mogła to być epicka opowieść (Thick as a Brick grupy Jethro Tull), refleksje dotyczące pewnych aspektów życia (Dark Side of the Moon grupy Pink Floyd), religijno-filozoficzne wizje (Tales from Topographic Oceans grupy Yes), czy poważne refleksje na temat życia i śmierci ("Innuendo" grupy Queen).

Początki rocka progresywnego sięgają pierwszej połowy lat sześćdziesiątych, kiedy rozczarowani kulturą popularną muzycy po obu stronach Atlantyku wprowadzali do swych występów elementy teatru muzycznego, happeningu, często prowokując w ten sposób publiczność i przekształcając koncerty w wydarzenia o cechach obyczajowego skandalu.

Punktem przełomowym był album Freak Out! (1966), debiut fonograficzny Franka Zappy i zespołu The Mothers of Invention, zawierający cykl utworów podporządkowanych pod względem tekstowym nadrzędnej idei, a w warstwie stylistycznej odwołujący się do różnych stylów i gatunków muzycznych, w tym również do najnowszych technik kompozytorskich, nadających niektórym utworom hermetyczny charakter. Freak Out! był też pierwszym w historii rocka wydawnictwem dwupłytowym. Do popularyzacji progresywnego rocka przyczyniło się wydanie Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band przez The Beatles. Album ten, choć posiadał pewne cechy "progresywności", nie należał w ścisłym sensie do tego gatunku. Znaczenie jego polegało na inspiracji innych artystów, przekonaniu szerszej publiczności o wartości eksperymentów oraz udowodnieniu, że muzyka popularna może wyjść poza rock'n'rollowy schemat. Wkrótce potem pojawia się pierwsza generacja grup progresywnych, na czele z Moody Blues, Nice i Procol Harum w Wielkiej Brytanii oraz Iron Butterfly po drugiej stronie Atlantyku. Grupy te tworzą rock progresywny w zalążkowej formie. Niedługo potem grupy kolejnej generacji rozwijają koncepcję, nadając gatunkowi jego charakterystyczną formę.

Z rockiem progresywnym, aczkolwiek nie wyłącznie z tym gatunkiem, związane jest pojęcie supergrupy. Supergrupa jest zespołem składającym się z wybitnych artystów, znanych wcześniej z członkostwa w innych grupach lub z praktyki solowej. Supergrupy powstawały przez ewolucyjne zmiany personalne (Yes, Genesis) bądź tworzone były od podstaw i od razu obdarzane etykietą supergrupy, jak to miało miejsce w przypadku Emerson, Lake and Palmer czy Liquid Tension Experiment. Zdarzały się supergrupy tworzone dla jednego muzycznego projektu jak na przykład GTR.

Granice progresywnego rocka są płynne. Dla purystów na to określenie zasługuje muzyka tworzona przez kilkanaście grup w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych, na czele z "Wielką Szóstką": ELP, Genesis, Jethro Tull, King Crimson, Pink Floyd i Yes. Inni zaliczają do tego gatunku również: Supertramp, Deep Purple, Rush czy Wishbone Ash. Rock progresywny tworzyły też epizodycznie grupy niekojarzone z głównym jego nurtem, np. Scorpions - płyta Lonesome Crow, Jon Lord – Sarabande lub Queen – Queen I i Queen II. Czasem były to pojedyncze utwory, np. Led Zeppelin – "Kashmir", "No Quarter". Innym zespołem nawiązującym do rocka progresywnego jest grupa The Doors.

[edytuj] Podgatunki i style progresywnego rocka

Zobacz też: lista gatunków muzycznych wywodzących się z rocka.

• Symfoniczny rock – charakteryzuje się bogatym "orkiestralnym" brzmieniem, uzyskanym dzięki zastosowaniu syntezatorów i melotronów, lub sporadycznie orkiestry. Styl określany także alternatywnym, dziś rzadko używanym terminem barok rock. Główni przedstawiciele: Electric Light Orchestra, Yes, Genesis, Rick Wakeman, Kansas, Procol Harum; w Polsce: Abraxas, Collage.

• Eksperymentalny rock – awangarda progresywnego rocka. Czerpie inspiracje z muzyki współczesnej. Innowacyjna w wykorzystaniu instrumentów, atonalnych struktur harmonicznych i wyrafinowanych elementów rytmicznych. Główni przedstawiciele: Captain Beefheart and His Magic Band, King Crimson, Gentle Giant, Henry Cow, Faust, Can, Van der Graaf Generator.

• Grupy z Canterbury [z ang. Canterbury scene lub też brzmienie Canterbury (Canterbury sound)] – grupy skupione w Canterbury, w Anglii. Wykształciły charakterystyczne i unikalne brzmienie oparte na wpływach jazzu. Główni przedstawiciele: Soft Machine, Henry Cow, Caravan, Gong.

• Folk progresywny – progresywny rock tworzony przez muzyków wywodzących się z kręgów folk lub pozostających pod jego wpływem. Typowi przedstawiciele: Jethro Tull, Gryphon; w Polsce: Skaldowie, Quidam.

• Jazz rock – muzyka powstała z połączenia elementów rocka i jazzu. Główni przedstawiciele: Weather Report, Miles Davis, Frank Zappa, Brand-X, Blood, Sweat & Tears; w Polsce: SBB, Klan.

• Art rock – Główni przedstawiciele: Pink Floyd, Camel, Focus.

• Neo-progresywny rock – grupa stylów powstających od roku 1980 po czasy współczesne. Główni przedstawiciele: Marillion, IQ, Pendragon, Arena, Fish.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Polskojęzyczny serwis progresywnego rocka: biografie, dyskografie, recenzje, forum
• Rock progresywny: biografie, dyskografie, recenzje, forum
• Acid Dragon magazine
• Gibraltar Encyclopedia of Progressive Rock
• Noc Muzycznych Pejzaży - kultowa audycja prog psych rockowa
• Mały Leksykon Wielkich Zespołów - audycja i serwis prog rockowy
• Serwis Artrock.pl (dawniej Caladan)
• Polska strona o progresywno-rockowych zespołach i artystach