Rybna (województwo małopolskie)
Z Wikipedii
Współrzędne: 50°03'04" N 19°38'50" E
| Rybna | |
| Województwo | małopolskie |
| Powiat | krakowski |
| Gmina | Czernichów |
| Sołtys | Barbara Łącka |
| Położenie | 50° 03' 04'' N 19° 38' 50'' E |
| Liczba mieszkańców • liczba ludności |
ok. 3300 |
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
12 |
| Kod pocztowy | 32-061 |
| Tablice rejestracyjne | KRA |
|
Położenie na mapie Polski
  Rybna
|
|
| Strona internetowa wsi | |
Rybna – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Czernichów. W południowej części wsi przebiega droga wojewódzka 780 Kraków - Chełm Śląski .
Największa wieś gminy Czernichów. W Rybnej funkcjonuje gimanzjum i szkoła podstawowa.
W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie krakowskim.
Z ciekawszych zabytków można wymienić Zespół Kościelno-Plebański w Rybnej (z pierwszej połowy XIX wieku), oraz założenie dworsko-parkowe w Rybnej wraz z parkiem krajobrazowym (XVII-XIX w.) będące własnością rodu Rostworowskich.
W Rybnej urodził się Karol Hubert Rostworowski (1877-1928), wybitny dramaturg i poeta.
Rybna - położenie geogreficzne
Wieś położona jest bardzo malowniczo w dolinie potoku Rybnianka. Stanowi wydłużoną ulicówkę. Liczy ponad 3300 mieszkańców. Dolna część wsi i jej centrum leży na zachodnim krańcu obszernego tektonicznego zapadliska Cholerzyn - Rybna i oddzielona jest od garbu tenczyńskiego równoleżnikowym uskokiem. Od północnego zachodu wznosi się widokowa kopiasta Wielka Góra (388 m n.p.m.), od której w różne strony rozchodzą się liczne rozgałęzienia i grzbiety, w tym jeden, urozmaicony skałami i urwiskami, ciągnie się nad północną częścią Rybnej w kierunku Czułowa.
Rybna - historia
Podczas prowadzonych w końcu XIX w. wykopalisk archeologicznych w rejonie Rybna-Wrzosy odkryto ślady pobytu człowieka z [Kultura halsztacka|okresu halsztackiego] t.j. 750 – 400 lat p.n.e. i starszych z epoki brązu.
Nazwa wsi - Rybna - wywodzi się od stawów, w których hodowano ryby na użytek dworu Królewskiego i biskupiego. Wieś niegdyś prywatną, nabył Kazimierz Wielki i dyplomem z dnia 13 stycznia 1363 roku darował sołtysostwo opatowi i klasztorowi tynieckiemu, zastrzegając sobie, że kupił tą wieś. W 1373 roku rozgraniczono Rybną od Sonki, czyli dzisiejszej Sanki, własności Andrzeja z Morawicy. Nadanie wsi klasztorowi zatwierdził król Kazimierz Jagiellończyk w 1456 roku. Od tej pory Rybna pozostawała pod władzą opatów tynieckich prawie do końca XVIII wieku. Pierwszy rozbiór Polski w 1772 roku oddzielił Tyniec od Polski i przyłączył do państwa Austriackiego. Pozostałe dobra opactwa tynieckiego w granicach Polski, między innymi i Rybna przeszły na własność Rzeczypospolitej Polskiej, na podstawie konwencji zawartej z Austrią w 1786 roku. Sejm czteroletni przeznaczył te dobra w 1789 roku na fundusz wojska. W czasach późniejszych Rybna, jako tzw. "wieś narodowa" stanowiła własność rządu Księstwa Krakowskiego. Od roku 1815 po Kongresie Wiedeńskim, na którym utworzono Wolne Miasto Kraków, Rybna przeszła pod władzę Wolnego Miasta Krakowa. W tych czasach, w 1836 roku zniesiono na terenie Rybnej pańszczyznę w robociźnie, którą zamieniono na czynsze płatne w gotówce. Dzięki temu włościanie gospodarujący na gruntach stali się ich wieczystymi dzierżawcami. Nie byli jednak właścicielami gruntów, ponieważ nie wolno im było gospodarstwa sprzedać ani też zaciągnąć długów hipotecznych. Byli zobowiązani oprócz wysokich podatków, płacić czynsze, a gdy któryś źle gospodarował, lub zadłużył się, mógł być z gruntu wyeksmitowany, ponieważ faktycznym właścicielem gruntu pozostawał rząd. Ostatecznie zniesiono pańszczyznę i czynsze w 1848 roku po zajęciu Wolnego Miasta Krakowa przez Austrię, Uwłaszczenia dokonała rząd austriacki. Najstarszym nazwiskiem występującym w Rybnej jest nazwisko Więcek, do których to Więcków należał dziedziczny przywilej sołtysowstwa w Rybnej. Przywilej ten pochodzi z 1455 roku za co Więckowie opłacali rocznie 36 złotych oraz trzy gęsi, trzy kapłony i mieli obowiązek szynkowania trunkami dworskimi. W 1847 roku na skutek klęski nieurodzaju nawiedziła Rybną epidemia tyfusu głodowego. Zmarło wówczas 213 osób, czyli 10% ówczesnego stanu ludności. W roku 1855, a następnie w latach 1873/1874 nawiedziła epidemia cholery, na którą zmarło 200 osób. Z chwilą wybuchu I Wojny światowej w 1914 roku duża liczba mężczyzn została wcielona do armii austriackiej, co pociągnęło za sobą obniżenie poziomu gospodarczego wsi. Wyzwolenie Polski z jarzma zaborców nie poprawiło warunków materialnych ludności. Ożywienie gospodarcze trwało bardzo krótko. Od roku 1924 rozpoczął się okres kryzysu i bezrobocia, który trwał przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego, co nie sprzyjało rozwojowi gospodarki rolnej. Obecnie wieś zmienia swój dawny charakter rolniczy i przekształca się w "sypialnię Krakowa".
Historia spółdzielni mleczarskiej w Rybnej do 1935 roku.
Na przełomie XIX i XX w.powstała w Rybnej pierwsza na ziemi krakowskiej, spółdzielnia mleczarska w oparciu o statut opracowany przez dr. Franciszka Stefczyksa – pioniera ruchu spółdzielczego.
Spółdzielnia mleczarska z ograniczoną odpowiedzialnością w Rybnej założona została w 1901 roku jako mleczarnia miejscowego Kółka Rolniczego. Ponieważ przedsiębiorstwo to zaraz w początkach rozwijało się dobrze, przeto za inicjatywą kilku światlejszych miejscowych gospodarzy z kierownikiem mleczarni Szymonem Romanowskim na czele, zostało usamodzielnione i przekształcone w Spółkę Mleczarską, opartą na własnym statucie na podstawie Ustawy o Stowarzyszeniach Zarobkowych Gospodarczych z dnia 8 kwietnia 1873 roku. Zarejestrowana w Sądzie Handlowym pod firmą "Spółka Mleczarska w Rybnej z ograniczoną poręką". Celem spółki była wspólna przeróbka i korzystniejsze spieniężenie mleka wyprodukowanego w gospodarstwach członków. Początkowo mleczarnię urządzono w wynajętym budynku. Budynek ten okazał się za szczupły i niedostosowany do wymogów techniki mleczarskiej. W 1903 roku przystąpiono do budowy własnego domu, który został w roku 1904 ukończony i do użytku mleczarni oddany w dniu 1 stycznia 1905 roku. Koszta budowy wynosiły 18 tysięcy koron, a pokryte zostały częściowo z zysków za lata poprzednie, a częściowo z udziałów wprowadzonych przez członków. Urządzenie mleczarni było ręcznie dostosowane do przeróbki 4 - 5 tys. litrów mleka dziennie. Istniał jednakże zamiar zmechanizowania mleczarni, który z powodu wybuchu Wojny Światowej w roku 1914 do skutku nie doszedł, a działalność Spółki została wstrzymana z powodu powołania personelu mleczarskiego do służby wojennej. Przez czas wojny Spółka była nieczynna, a budynek mleczarni został wydzierżawiony mleczarni Łuczanowickiej. W 1919 roku zostaje mleczarnia we własny zarząd odebrana, następuje reorganizacja Spółdzielni na podstawie Ustawy Polskiego Kodeksu Spółdzielczego. Przeróbka mleka początkowo mała z powodu konkurencji dzikiego handlu mlekiem, wzrastała stale tak, że w latach 1927 i 1928 nie tylko dochodzi do przeróbki przedwojennej lecz o wiele ją przewyższa. Przeróbka mleka dochodzi do 2 milionów litrów rocznie. W roku 1934 mleczarnia została zmechanizowana i urządzona według wymogów najnowszej techniki. Koszta zmechanizowania mleczarni wyniosły około 25 tysięcy złotych i pokryte zostały prawie całkowicie z funduszów Spółdzielni. W początkach rozwoju mleczarni masło zdobyło najpierw rynki zagraniczne, mianowicie: Berlin w Niemczech, oraz Mysłowice i Katowice na Śląsku Górnym będącym wówczas pod zaborem niemieckim. Na rynkach krajowych zwłaszcza w Krakowie początkowo nie ufano wyrobowi krajowemu , lecz nieufność ta trwała krótko, masło z Rybnej wkrótce swoją jakością pobiło sprzedawane wówczas w Krakowie masło morawskie, a nawet duńskie i znajdowało całkowity zbyt na terenie Małopolski jak: w Krakowie, Zakopanem, Szczawnicy, Rabce, Nowym Sączu, a również dosięgało do Lwowa i Stanisławowa w większych partiach. W porze letniej większa produkcja znajdowała łatwy zbyt na terenie miejsc kąpieliskowych byłego zaboru austriackiego jak: Karlsbad, Marienbad, w Czechach. Docierało także nad Adriatyk do Cirkockicy. W latach powojennych w czasie korzystniejszym dla eksportu, częściowy eksport za granicę: Niemcy, Anglia, w kraju głównie rynki zbytu Kraków - Zakopane. Teren działalności: W latach powojennych: Rybna, Czułów, Czułówek, Przeginia Duchowna, Przeginia Narodowa. Później teren działalności rozszerzył się na Mników i tereny należące do Spółdzielni w Czernichowie, tj. Czernichów, Kłokoczyn, Rusocice. Produkcja roczna około 60 tys. kg masła. Odznaczenia za masło wyborowe:
1. Srebrny Medal Państwowy z roku 1923,
2. Złoty medal z Wystawy Przyrodniczo-leczniczej we Lwowie z roku 1907,
3. Dyplom Uznania Wielkopolskiej Izby Rolniczej w Poznaniu 1924 r.
Kościół
Ciekawym obiektem jest tu kościół wybudowany na miejscu wcześniejszego z 1440r. w latach 1821 – 32 a następnie powiększony 10 lat później, utrzymany w stylu józefińskim. W barokowym ołtarzu głównym znajduje się obraz pędzla Michała Stachowicza, przedstawiający św. Kazimierza w stroju narodowym polskim.
źródło: http://rybna2002.w.interia.pl/
Zobacz też: Rybna
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
Siedziba gminy: Czernichów
Wsie sołeckie: Czernichów • Czułówek • Dąbrowa Szlachecka • Kamień • Kłokoczyn • Nowa Wieś Szlachecka • Przeginia Duchowna • Przeginia Narodowa • Rusocice • Rybna • Wołowice • Zagacie
Miejscowości niesołeckie: Bednarze • Ratanice
Tutaj wstaw niesformatowany tekst
