San H100

Z Wikipedii

San H100, to autobus międzymiastowy, zaprojektowany z myślą o PKS (podtyp A) lub miejski (podtyp B), produkowany w latach 1966-1974 (wersja miejska produkowana była tylko do roku 1973) przez Sanocką Fabrykę Autobusów (SFA). Był następcą modeli San H01, San H25 oraz San H27. Łącznie wyprodukowano 23770 sztuk Sanów H100, w tym 17897 w wersji międzymiastowej (oznaczenie modelu: H100A) oraz 5873 sztuki w wersji miejskiej (oznaczenie: H100B).

[edytuj] System numeracji serii H100

Sany H100 z silnikiem benzynowym oznaczone były wyłącznie symbolem nadwozia (H100) z dopiskiem o jego przeznaczeniu (A/B), natomiast egzemplarze wyposażone w silnik "dieslowski" - symbolem H1001, gdzie oznaczenie modelu autobusu według przeznaczenia nadwozia (A/B) występowało przed symbolem cyfrowym, wskazującym rodzaj silnika (np. San H100B1 to model H100 w wersji miejskiej, z pneumatycznymi drzwiami i przednim ekspozytorem tablicy kierunkowej, wyposażony w silnik o zapłonie samoczynnym).

Późniejsze modele autobusów były już napędzane wyłącznie olejem napędowym.

[edytuj] Budowa

Autobus San H100 opracowano w Zakładowym Biurze Konstrukcyjnym SFA kierowanym przez inż. Kazimierza Gałęzę w krótkim czasie kilku miesięcy. Produkcję seryjną autobusów H100 w wersji międzymiastowej rozpoczęto w lipcu 1967 r., a w wersji miejskiej kilka miesięcy później.

Pojazd ten w zasadniczy sposób różnił się od poprzedników. Posiadał solidną ramę nośną konstrukcji stalowej nitowanej, pochodzącą z prototypowego autobusu lokalnego SFA-21. Kierunkowskazy przednie, lampy oświetlenia wnętrza oraz zespolone lampy tylne pochodziły od samochodu Warszawa 223, zaś kierunkowskazy boczne i lampy obrysowe - z samochodu Star 25. Układ napędowy przeniesiono z samochodu ciężąrowego marki Star 28. W związku ze stosunkowo małą pojemnością nadwozia (w modelu H100A wynoszącej trzydzieści trzy miejsca siedzące dla pasażerów, jedno dla obsługi oraz sześć miejsc stojących; w modelu H100B wynoszącej dziewiętnaście miejsc siedzących dla pasażerów, dwa dla obsługi i czterdzieści jeden miejsc stojących), autobusy te można było spotkać głównie na ulicach mniejszych miast. San H100 był pierwszym, w pełni udanym typem autobusu produkowanym w Sanoku, jednocześnie ostatnim sanockim autobusem konstrukcji ramowej.

Autobus dostępny był w dwóch wersjach silnikowych: ZS S-530 A1 A (w modelu H 100, 6,231 dm³, 73,6 kW) i ZI S-474 (w modelu H 100.1; 4,678 dm³, 77,3 kW). Zastosowano jednotarczowe suche półodśrodkowe sprzęgło cierne sterowane mechanicznie. Skrzynia biegów o pięciu przełożeniach była zamocowana w środkowej części autobusu i odbierała napęd ze sprzęgła poprzez rurowy wał napędowy z przegubami krzyżakowymi. Przy czym czwarty bieg był biegiem bezpośrednim, a piąty - nadbiegiem.

Szkielet pojazdu zbudowano na nitowanej ramie podłużnicowej. Oś przednia była zawieszona na wzdłużnych, półeliptycznych resorach piórowych, uzupełnionych przez dwa hydrauliczne amortyzatory ramieniowe. Tylny most napędowy również był zawieszony na wzdłużnych resorach piórowych uzupełnionych przez gumowe resory dwukuliste. W układzie kierowniczym zastosowano śrubowo-kulkową przekładnię kierowniczą. W układzie hamulcowym zastosowano hydrauliczny hamulec zasadniczy wspomagany pneumatycznie. Bębny hamulcowe kół miały identyczną średnicę 400 mm. Wspomagał je hamulec pomocniczy mechaniczny, taśmowy działający na wał napędowy.

W nadwoziu autobusu H100 zastosowano wiele detali z poprzednich modeli, m.in. szyby, elementy poszycia zewnętrznego czy wywietrzniki dachowe. Wprowadzono drzwi dla kierowcy w lewej ścianie bocznej. Na dachu umieszczono bagażnik o nośności 120 kg. Zastosowano nowe fotele dla 33 pasażerów adaptowane z autobusu Jelcz. Ogółem autobus mógł przewozić do 41 pasażerów. Ogrzewanie wnętrza zapewniał agregat typu Sirocco zasilany olejem napędowym. Długość całkowita wersji międzymiastowej wynosiła 8770 mm, przy rozstawie osi 4530 mm, oraz wysokości (z bagażnikiem) 3050 mm. Masa własna wynosiła 6000 kg. Takie parametry pozwalały na osiąganie prędkości maksymalnej 75 km/h.

Wersja miejska San H100B miała 19 miejsc siedzących dla pasażerów i dwa dla obsługi. Łączna liczba pasażerów wynosiła 62 osoby. Drzwi dla pasażerów były sterowane pneumatycznie. Na ścianie czołowej umieszczono ekspozytor tablicy liniowej (kierunkowej). Ze względu na brak bagażnika wysokość pojazdu w tej wersji wynosiła 2880 mm, zaś masa własna 5700 kg.

[edytuj] Pojazdy muzealne

Do celów muzealnych zachowano cztery egzemplarze Sanów H100A:

• Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy (Bydgoszcz) - autobus oczekuje na remont;

• Muzeum Techniki i Motoryzacji w Otrębusach (Otrębusy k/Warszawy) - "zimny eksponat";

• Szczecińskie Towarzystwo Miłośników Komunikacji Miejskiej (Szczecin) - autobus w końcowej fazie remontu kapitalnego. Sprawny; oczekuje na rejestrację. Eksponat powstającego Muzeum Techniki i Komunikacji - Zajezdnia Sztuki, zlokalizowanego w hali dawnej zajezdni tramwajowej Niemierzyn;

• Klub Miłośników Komunikacji Miejskiej w Warszawie (Warszawa), nr taborowy 8082 - sprawny, wyprodukowany w roku 1972 z przeznaczeniem dla LWP, gdzie służył jako obwoźny gabinet dentystyczny; autobus wyremontowany w roku 2005 na wzór Sanów H100A eksploatowanych przez PKS, zarejestrowany jako pojazd zabytkowy (nr. WJ 39Y);

oraz jeden egzemplarz Sana H100B:

• Klub Miłośników Komunikacji Miejskiej w Warszawie (Warszawa), nr taborowy 106 (?) - autobus w trakcie remontu generalnego, połączonego z częściową odbudową. Wyprodukowany w roku 1973.

[edytuj] Zobacz też

• Autosan
• San

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Autobusy San H100A i San H100B w kolekcji Klubu Miłośników Komunikacji Miejskiej w Warszawie
• Ocalić od zapomnienia - San H100

To jest tylko zalążek artykułu związanego z komunikacją miejską. Jeśli potrafisz, rozbuduj go.