Sowa jarzębata

Z Wikipedii

Sowa jarzębata
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Nadrząd	neognatyczne
Rząd	sowy
Rodzina	puszczykowate
Gatunek	sowa jarzębata
Nazwa systematyczna
Surnia ulula
(Linnaeus, 1758)
Podgatunki
S. ulula ulula S. ulula caparoch S. ulula tianschanica
Status ochronny
Kategoria zagrożenia (CzKGZ) EX EW CR EN VU NT LC Kategoria: niższego ryzyka
Zasięg występowania
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Sowa jarzębata (Surnia ulula) - średni ptak drapieżny z rodziny puszczykowatych, zamieszkujący tajgę Eurazji (od Norwegii po Kamczatkę i Sachalin) i Ameryki Północnej. Ostatnio południowa granica zasięgu przesuwa się ku północy. Osiadła, ale niekiedy odbywa niewielkie wędrówki na południe.

Do Polski niegdyś (w XIX w. i 1. połowie XX wieku) nielicznie, ale regularnie zalatywała, najczęściej w okresie zimowym. Obecnie pojawia się w Polsce tylko wyjątkowo. Po II wojnie światowej obserwowano pojedyncze osobniki tylko trzykrotnie: w czerwcu 1970 r. (na Wolinie), od grudnia 2002 do marca 2003 (koło Białowieży) oraz od końca października 2006 do marca 2007 (na Bagnach Biebrzańskich, a następnie u ujścia Wisły).

[edytuj] Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny 

Sylwetka smukła z długim ogonem i stosunkowo małą głową (jak na sowę). Skrzydła krótkie, spiczaste. W locie przypomina krogulca, ale odróżnia się większą głową. Obie płci ubarwione jednakowo. Duża, wyraźna szlara, w pobliżu dzioba szara, dalej ku bokom głowy przechodzi w białą, zaś na skraju ciemna. Oczy żółte. Wierzch ciała ciemnobrązowy, pokryty białymi plamami, które układaja się w nieregularne, poprzeczne pasy. Na barkówkach duża, jasna plama. Pierś i brzuch białe z gęstym, cienkim poprzecznym prążkowaniem, które nadaje sowie "jarzębaty" (jastrzębiowaty) wygląd. Lotki brązowe pokryte białymi plamami. Ogon długi, z poprzecznymi białymi prążkami. Nogi silnie opierzone. Na karku jasny rysunek imitujący oczy, sprawiający wrażenie "drugiej twarzy".

Rozmiary 

dł. ciała ok. 38-40 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 78-80 cm

Waga 

waga ok. 280-370 g

Głos 

Alarmuje cienkim "kikiki...", podobnym do głosu sokoła. Terytorialny śpiew (wydawany przez samca na wiosnę, zarówno w dzień, jak i w nocy) to dźwięczne, wibrujące trele, przypominające ćwierkanie lub bulgotanie.

Zachowanie 

Aktywna głównie za dnia (zresztą na północy zasięgu latem noce nie są ciemne). Lot prostolinijny, z naprzemiennym szybowaniem i dynamicznymi uderzeniami skrzydeł. Często siedzi na czubku drzewa, obserwując teren. Przyjmuje wtedy postawę wyprostowaną i kiwa ogonem. Mało płochliwa. Nietowarzyska, przebywa głównie samotnie lub z partnerem lęgowym.

[edytuj] Środowisko

Tajga i inne świetliste lasy iglaste, a także mieszane i brzozowe. Zazwyczaj zwarty drzewostan graniczy z otwartymi przestrzeniami: doliną rzeczną, torfowiskiem, pogorzeliskiem, porębą czy przecinką. Na południowym skraju zasięgu występuje również w lasach górskich.

[edytuj] Pożywienie

Gryzonie, głównie lemingi i norniki, oraz drobne ptaki wielkości drozda. Wyjątkowo chwyta też płazy i ryby. Poluje z zasiadki, również w dzień. Doskonały słuch pozwala sowie jarzębatej upolować gryzonie poruszające się pod pokrywą śniegu.

[edytuj] Lęgi

pisklęta sowy jarzębatej

Wyprowadza jeden lęg w roku, od kwietnia do początku maja. Podczas sezonu lęgowego pary są monogamiczne.

Gniazdo 

W dziupli, naturalnej lub po dzięciole czarnym, albo na szczycie złamanego drzewa.

Jaja i wysiadywanie 

Samica składa 5-13 jaj w odstępach 1-2 dniowych. Jaja są wysiadywane począwszy od pierwszego jaja przez ok. 25-30 dni wyłącznie przez samicę, która jest w tym czasie karmiona przez samca.

Pisklęta 

Pisklęta opuszczają gniazdo po ok. 23-30 dniach. W wieku 5-6 tygodni potrafią już latać. Pod koniec sierpnia usamodzielniają się. Dojrzałość płciową osiągają pod koniec pierwszego roku życia.

[edytuj] Status i ochrona

Gatunek nie jest zagrożony wg danych IUCN (status LC - least concern).

W Polsce objęta ochroną gatunkową ścisłą.

[edytuj] Zobacz też

• ptaki Polski

[edytuj] Bibliografia

• Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, PTPP "pro Natura", Wrocław 2003, ISBN 83-919626-1-X, s. 466
• Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany, Świat Książki, Warszawa 2003, ISBN 83-7311-826-8, s. 236
• Klaus Richarz, Anne Puchta Ptaki - Przewodnik, Muza SA, Warszawa 2006, ISBN 83-7495-018-8, ISBN 978-83-7495-018-3, s. 250
• Peter Hayman, Rob Hume Ptaki drapieżne, Muza SA, Warszawa 2007, ISBN 978-83-7495-075-6, s. 138-139