Sowietologia

Z Wikipedii

Sowietologia (Kremlinologia) - to dział historii i politologii obejmujący całokształt wiedzy o ZSRR.

Multidyscyplinarna dziedzina nauki zajmująca się z definicji fenomenem Związku Sowieckiego (i jego państw satelitarnych) i analizą powyższego fenomenu w kontekście socjologii, socjotechniki władzy, matematycznej teorii gier , teorii ekonomii i finansów etc. i analiza porównawczą - w odniesieniu do reguł przyjętych w świecie niekomunistycznym (z definicji - poza granicami Związku Sowieckiego - i jego satelitów), a także porównaniem pomiędzy poszczególnymi istniejącymi wówczas państwami bloku komunistycznego i ich specyfiką (lokalną i funkcjonalną).

Najważniejsze ośrodki sowietologiczne: Instytut Hoovera, Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych (USA), Ośrodek Studiów Wschodnich (Polska).

[edytuj] Historia

Protoplastami sowietologii są polscy i niemieccy badacze spraw sowieckich, jak Jan Kucharzewski, Stanisław Swianiewicz i Teodor Oberländer działający, również w formie instytucjonalnej, w latach trzydziestych XX wieku.

W Stanach Zjednoczonych rolę tą pełni George Kennan i jego długi telegram [1] z roku 1946. Dokument ten jest faktycznym początkiem zimnej wojny i podstawą nowej doktryny politycznej Stanów Zjednoczonych - doktryny powstrzymywania (containment) - domyślnie - komunizmu, zwanej również doktryną Trumana. Rewizja polityki amerykańskiej wobec Europy i świata oznaczała definitywne odejście Stanów Zjednoczonych zarówno od doktryny izolacjonizmu, jak i koncepcji Roosevelta współrządzenia światem przez dyrektoriat wielkich mocarstw (USA, ZSRR, Wielka Brytania, Chiny), z których najważniejszymi byłyby USA i ZSRR.

Powstanie w wyniku II wojny światowej i powojennej polityki sowieckiej dwubiegunowego systemu światowego z ośrodkami decyzyjnymi w Moskwie i Waszyngtonie wywołało w efekcie redefinicję strategii amerykańskiej i określenie ZSRR jako jedynego długofalowego przeciwnika USA - przeciwnika głównego , strategicznego a zarazem ideologicznego. Stwierdzenie to było kolei było podstawą stworzenia w Stanach Zjednoczonych ośrodków systematycznej analizy ZSRR - rozkwitu dyscypliny sowietologii w klasycznym znaczeniu tej definicji.

Wobec faktu,że tzw. blokada artykulacji (cenzura czynna i pełna blokada informacyjna) (George Orwell - 1984, Wiktor Klemperer - LTI) stanowi istotę systemu totalitarnego, analizie poddawano niejednokrotnie dwu- i trzeciorzędne przesłanki merytoryczne (zwłaszcza w praktyce politycznej).

W konsekwencji powierzchowności i pośpieszności analizy, błędy analityków amerykańskich związanych z administracjami Kennedy'ego i Johnsona, w tym zwłaszcza utożsamienie Vietkongu z komunistycznymi Chinami (wbrew faktom i historii Chin i Wietnamu ) były jedną z głównych przyczyn klęski USA w wojnie w Wietnamie.

Jednocześnie podstawowa teza Kennana, iż system sowiecki jest zdeterminowany koniecznością militarnego lub politycznego opanowania otoczenia - krajów niekomunistycznych, w przeciwnym wypadku nie wytrzyma ich konkurencji na żadnym polu (poza militarnym), w dłuższej perspektywie znalazła potwierdzenie w wydarzeniach końca lat osiemdziesiątych XX wieku.

Po realizacji przez administrację amerykańską i Kongres doktryny Reagana i narzuceniu ZSRR od roku 1981 technologicznego wyścigu zbrojeń (połączonego z czynnym wspieraniem przez USA opozycji antykomunistycznej (Polska, Afganistan, Nikaragua)) nastąpiło najpierw zahamowanie ekspansji zewnętrznej ZSRR w krajach Trzeciego Świata, a następnie po próbach zreformowania systemu przez Gorbaczowa rozbicie wewnętrznej spójności systemu władzy totalitarnej i podważenie dotychczasowej legitymizacji władzy partii komunistycznych i mechanizmu policyjnej represji i kontroli stanowiących istotę systemu dyktatury proletariatu.

Delegitymizacja władzy nastąpiła zarówno w krajach satelickich ZSRR, gdzie rządy komunistów zostały narzucone po II wojnie światowej siłą z zewnątrz - przez Armię Czerwoną i działające w jej cieniu NKWD, jak i w samym ZSRR, gdzie dyktatura komunistyczna została ustanowiona po przejęciu siłą władzy w Rosji przez bolszewików w drodze zbrojnego przewrotu (1917) i wojny domowej (1918 - 1921).

Konsekwencją był rozpoczęty klęską PZPR w wyborach 4 czerwca 1989 r rozkład pasa państw satelickich ZSRR w Europie - Jesień Ludów 1989 (zburzenie muru berlińskiego, rewolucja w Czechosłowacji i w Rumunii - zakończona egzekucją Nicolae Ceausescu), a następnie rozpad samego ZSRR na państwa narodowe po nieudanym wojskowym zamachu stanu (pucz Janajewa) - (1991). Oba te procesy zakończyły istnienie dwubiegunowego systemu w skali światowej, powstałego w r. 1945 i potwierdzają słuszność analizy George'a Kennana z roku 1946.

Henry Kissinger napisał w roku 1994, podsumowując w swej monografii Dyplomacja epokę zimnej wojny:

Po upadku ZSRR i europejskiego systemu państw komunistycznych (w tym niezależnej od ZSRR Jugosławii i Albanii ) naturalną kontynuacją badań sowietologicznych jest analiza geopolitycznej przestrzeni postkomunistycznej i postsowieckiej jako spuścizny systemu sowieckiego (w skali lokalnej i globalnej) i badanie konsekwencji tego dziedzictwa dla współczesności, specyfiki i perspektyw zarówno krajów postkomunistycznych i postsowieckich, jak i funkcji obszaru postkomunistycznego dla całego systemu światowego (w wymiarze politologicznym, gospodarczym i socjologicznym).

[edytuj] Znani sowietolodzy

• Abdurachman Awtorchanow
• Nicholas Bethell
• Józef Maria Bocheński
• Zbigniew Brzeziński
• Hélène Carrère d'Encausse,
• Stephen F. Cohen
• Robert Conquest
• Marian Kamil Dziewanowski
• John Erickson
• Merle Fainsod
• William Hyland
• Marek Karp
• George Kennan
• Henry Kissinger
• Jan Kucharzewski
• Martin Malia
• Aleksander Niekricz
• Teodor Oberländer
• Bohdan Osadczuk
• Mark Palmer
• Richard Pipes
• Condoleezza Rice
• Andrzej Rosiński
• Leonard Schapiro
• Wiktor Sukiennicki
• Stanisław Swianiewicz
• Strobe Talbott
• Llewellyn Thompson,
• Robert C. Tucker
• Adam Ulam
• Paweł Wieczorkiewicz
• Władysław Wielhorski
• Ryszard Wraga (Jerzy Niezbrzycki)

[edytuj] Zobacz też

• Instytut Naukowo-Badawczy Europy Wschodniej