Stanisław Ulam
Z Wikipedii
Stanisław Marcin Ulam (ur. 13 kwietnia 1909 we Lwowie, zm. 13 maja 1984 w Santa Fe) – polski i amerykański matematyk (w 1943 przyjął obywatelstwo amerykańskie) pochodzenia żydowskiego wywodzący się z lwowskiej szkoły matematycznej.
Ulam ma wielkie dokonania w zakresie matematyki i fizyki matematycznej w dziedzinach topologii, teorii mnogości, teorii miary, procesów gałązkowych. Ulam był także twórcą pierwszych metod numerycznych, np. Metody Monte Carlo. Był też jednym z pierwszych naukowców, którzy wykorzystywali w swych pracach komputer. Metody komputerowe zostały użyte przez Ulama do modelowania powielania neutronów oraz rozwiązania problemu drgającej struny, zawierającej element nieliniowy (słynny układ oscylujący Fermiego-Pasty-Ulama).
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Urodzony w zamożnej, zasymilowanej rodzinie żydowskiej, już jako dziecko wykazywał wybitne zdolności. Jako uczeń wykształcił głębokie zainteresowanie matematyką. Po ukończeniu liceum, za namową rodziny, zdecydował się rozpocząć studia inżynierskie na Wydziale Ogólnym Politechniki Lwowskiej. Jednym z jego wykładowców był Stefan Banach. W czasie studiów jednakże więcej uwagi poświęcał uczęszczaniu na seminaria matematyki niż kursy inżynierskie. Ostatecznie studia skończył jako matematyk, broniąc w 1934 r. doktorat. Już w czasie studiów stał się ważną postacią w bardzo prężnym środowisku lwowskich matematyków (patrz link zewnętrzny Wspomnienia z Kawiarni Szkockiej), do którego należeli także Stefan Banach, Hugo Steinhaus, Stanisław Mazur, Karol Borsuk, Kazimierz Kuratowski i wielu innych.
Po zakończeniu studiów, nie mając większych szans na podjęcie pracy dydaktycznej, wyruszył w dłuższą podróż do Zachodniej Europy. Odwiedził ośrodki akademickie w Szwajcarii, Francji (Sorbona) i Anglii ( uniwersytet w Oksfordzie). Wszędzie zdobywał sławę jako doskonały i oryginalny matematyk, pełny nowatorskich pomysłów. W czasie podróży nie tylko dał się poznać, lecz też poznawał kwiat naukowej elity starego kontynentu.
W 1935 r. Ulam otrzymał zaproszenie do Stanów Zjednoczonych do Uniwersytetu w Princeton. Po rocznym pobycie na tym uniwersytecie dostał propozycję pracy na Harvardzie, z której skorzystał. W tym czasie każde wakacje spędzał w Polsce. Ostatni jego pobyt w rodzinnym Lwowie miał miejsce latem 1939 r. Do USA wrócił późnym latem, zabierając ze sobą brata Adama, który rozpoczął studia na Harvardzie. Adam Ulam stał się wybitnym sowietologiem. W 1941 r., Stanisław Ulam rozpoczął pracę jako profesor na Uniwersytecie Stanowym w Wisconsin. Tam też ożenił się ze stypendystką z Francji studiującą literaturę angielską – Francoise.
Najważniejszym i najbardziej twórczym w życiu Ulama był okres w którym pracował w ośrodku badań jądrowych w Los Alamos. Ulam przyjął obywatelstwo amerykańskie w roku 1943 [1]. Z kilkoma przerwami, w czasie których przyjmował zaproszenia do wygłoszenia wykładów w najbardziej prestiżowych uczelniach amerykańskich, pracował w tym ośrodku od 1943 do 1967 roku. Ulam należał do grupy opracowującej teorię konstrukcji bomby wodorowej. Ulam najpierw stosując swe innowacyjne metody matematyczne dowiódł, że koncepcja obrana przez kierownika projektu była błędna, a następnie zaproponował własne rozwiązanie, które doprowadziło projekt do sukcesu. Bomba tej konstrukcji nosi nazwę Teller-Ulam design, od jej twórców węgierskiego fizyka Edwarda Tellera i Stanisława Ulama. Dokumenty z tamtego okresu są ciągle utajnione, więc jego wkład w ogólne dzieło pozostaje mało znany.
W czasie pracy w Los Alamos Ulam ma okazję współpracować z takimi wybitnymi uczonymi jak John von Neumann, Enrico Fermi, George Gamow, Richard Feynman, Robert Oppenheimer i inni.
Po zakończeniu pracy w Los Alamos objął stanowisko dziekana wydziału matematyki na Uniwersytecie Kolorado, pozostając jednocześnie konsultantem rządowym.
Zmarł nagle 13 maja 1984r na Florydzie na atak serca.
[edytuj] Przypisy
[edytuj] Bibliografia
Ulam był autorem i współautorem wieluset publikacji naukowych. Wydał też kilka książek.
- Collection of Mathematical Problems, Nowy Jork 1960
- Sets, Numbers and Universes, Cambridge, Massachusetts 1974
- Mathematic and Logic (wspólnie z Markiem Kacem Nowy Jork 1986
- The Scottish Book: A Collection of Problems (amerykańskie wydanie słynnego notatnika przechowywanego w kawiarni Szkockiej we Lwowie, w którym notowano dyskusje prowadzone przez matematyków lwowskich.) Los Amos 1957
- Adventures of a Mathematician – biografia Berkeley, Kalifornia 1976. Polskie wydanie "Przygody matematyka", Warszawa 1996.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mędrzec większy niż życie - Stanisław Ulam
- Stanisław Ulam - Dzieje wybitnego matematyka
- (en) John J O'Connor; Edmund F. Robertson Stanisław Ulam w MacTutor History of Mathematics archive
