Teatr japoński

Z Wikipedii

Teatr japoński – rozwijał się początkowo pod wpływem miejscowej kultury oraz wzorców czerpanych z kontynentu (gł. z Chin). Wraz z otwarciem się Japonii na świat zachodni w połowie XIX wieku mamy do czynienia z powstaniem teatru nowożytnego, tworzonego również w oparciu o tradycję teatralną Europy. W okresie poprzedzającym teatr nowożytny, tzw. klasycznym teatrze japońskim dostrzec można kilka etapów wiążących się z wykształceniem nowych form teatralnych. Każdorazowo ich powstanie łączyło się ze zmianami ekonomiczno-społecznymi, zmieniając charakter jak i kategorie twórców i odbiorców teatru.

Do form klasycznych teatru japońskiego należy zaliczyć:

• wykształcone w okresie panowania w Japonii kultury dworskiej (VI/VII – XII w.), a wywodzące się z ceremonialnych i obrzędowych tańców: bugaku, gigaku, dengaku, sarugaku oraz kagura.
• powstałe w okresie rozkwitu kultury samurajskiej (XII-XVII w.) na bazie poprzednich: nō oraz kyōgen (rodzaj europejskiego interludium).
• wreszcie pochodzące z okresu dominacji kultury mieszczańskiej (XVII – poł. XIX w.), szczytowe osiągnięcia teatru japońskiego: kabuki oraz lalkowy teatr jōruri.

Cechy wspólne większości form klasycznego teatru japońskiego to:

• swoboda w traktowaniu czasu i przestrzeni;
• efektowna widowiskowość;
• skupienie się na osobie aktora, a co za tym idzie kodyfikacja gry aktorskiej w szereg ustalonych figur i kanonów;
• powszechność występowania istot ponadnaturalnych;
• w miarę zaniku konfliktów między postaciami, rozwój konfliktu wewnątrz postaci;
• zakaz występowania kobiet na scenie (podobnie do Starożytnej Grecji).

Wraz z rewolucją Meiji, szybką industrializacją i zmianami w obliczu tradycyjnego społeczeństwa japońskiego, początkowo od końca XIX wieku odchodzono od klasycznego teatru japońskiego na rzecz wzorców świadomie kopiowanych z teatru europejskiego (shingeki). Dopiero od przełomu lat 50. i 60. wraz z rozwojem nurtu post-shingeki można mówić o wpływie i powrocie do źródeł rodzimej sztuki teatralnej, przy równoczesnym zachowaniu kanonów europejskich.

Wpływ tradycyjnego teatru japońskiego polega przede wszystkim na:

• powrocie do tradycyjnych wątków tematycznych;
• korzystaniu z dorobku tradycyjnej techniki aktorskiej;
• kształtowanie kompozycji utworów w oparciu o schematy pochodzące z nō i kabuki;
• zakazana jeszcze do niedawna gra aktorów tradycyjnych form w filmie, sztukach współczesnych rodzimych i zachodnich dramaturgów.

Ta asymilacja pozwoliła klasycznemu teatrowi japońskiemu na przetrwanie i rozwój w obrębie kulturowej ciągłości. Obecnie bowiem większość historycznych form tego teatru wiąż funkcjonuje (główne ośrodki w Tokio, Osace i Kioto), stanowiąc swoisty skarb dziedzictwa narodowego Japończyków i tak też jest przezeń traktowany. Teatr klasyczny pozostaje źródłem inspiracji zarówno dla twórców miejscowych jak i z kręgów cywilizacji europejskiej.