Waregowie

Z Wikipedii

Waregowie, Wariagowie - Nazwa ta pochodzi od staronordyckiego słowa var - ślub, tu używane w rozumieniu przysięgi. Inna teoria mówi o staroangielskim Værgenga, co oznacza obcy, szukający schronienia.

Waregowie przedstawieni w Kronice z XI wieku

Waregami nazywamy skandynawskich wikingów (głównie pochodzących z obecnej Szwecji i Danii) którzy w VIII i IX wieku działali w rejonach obecnej Ukrainy i Rosji, tworząc tam w późniejszym okresie m.in. pierwszy organizm państwowy, nazwany później Rusią Kijowską.

Pierwsi Wikingowie zaczęli docierać na te tereny w pierwszej połowie VIII wieku, spływając rzekami na południe. W odróżnieniu od relacji z państw Europy Zachodniej, nie mamy z ziem ruskich informacji o plądrowaniu tych terenów przez wyprawy łupieskie.

[edytuj] Podróże

Zobacz więcej w osobnym artykule: od Waregów do Greków.

Szlaki Waregów

Waregowie w swoich podróżach na południe wykorzystywali sieć długich rzek. Tam, gdzie nie były one ze sobą połączone, a także w przypadku występowania szczególnie dużych progów wodnych, przetaczano łodzie lądem, wykorzystując belki. Najważniejszą trasą była ta wiodąca Dnieprem do Morza Czarnego i dalej, do stolicy Bizancjum - Konstantynopola na który Waregowie kilkakrotnie napadali, w zamian za pokój wymuszając korzystne traktaty handlowe. Inni płynęli Wołgą do Morza Kaspijskiego (tzw. szlak saraceński)^[1], którędy docierali (później podróżując lądem) do Kalifatu Bagdadzkiego.

[edytuj] Handel

W przeciwieństwie do Wikingów operujących na zachodzie, Waregowie częściej parali się kupiectwem, niż rabunkiem. Handlowano głównie futrami i skórami, a także miodem, woskiem i niewolnikami, wymieniając je na wino, przyprawy, klejnoty i różne tkaniny. Ich głównymi partnerami handlowymi byli Grecy z Cesarstwa bizantyjskiego i Arabowie.

[edytuj] Stosunek do plemion słowiańskich

Początkowo Waregów nie interesował podbój ani rabunek ziem leżących pomiędzy ich ojczyzną, a bogatymi ziemiami Bizancjum i Bliskiego Wschodu. Z czasem jednak podporządkowywali sobie wioski i grody leżące przy rzekach będących trasami ich wypraw. Nakładali także daninę na okolicznych mieszkańców, opanowując kolejne tereny, wykorzystując albo walki międzyplemienne, albo zobowiązując się do ochrony ich przed Chazarami z południa.^{[potrzebne źródło]}

[edytuj] Ekspansja terytorialna

Pierwsi Waregowie, na terenach przyszłej Rusi, pozostają bezimienni. Wiadomo, że w połowie IX wieku drużyny wareskie stacjonowały na terenach późniejszego księstwa Nowogrodu, a tamtejsze plemiona płaciły im daninę. Według Nestora w 862 roku Waregów tych wygnano, jednak wkrótce potem doszło ponownie do walk wewnętrznych, i wkrótce potem Waregowie powrócili. W tym samym roku Ruryk, Wareg z plemienia Rusów, opanował te ziemie. Od tego momentu mamy do czynienia ze stałą, potwierdzoną przez wiele źródeł, ekspansją Waregów na ziemie słowiańskie.^{[potrzebne źródło]} Kuzyn i następca Ruryka, Oleg, opanował wszystkie tereny wschodniosłowiańskie i przeniósł stolicę z Nowogrodu do Kijowa tworząc państwo, później zwane Rusią Kijowską. Część historyków rosyjskich uważa to, za początek rosyjskiej państwowości, choć nie ma bezpośredniej łączności historycznej między tymi dwoma państwami.

Runy pozostawione na kolumnie w Konstantynopolu przez członków Gwardii Wareskiej

[edytuj] Najemnicy

Waregowie byli znani ze swojej służby jako wojska zaciężne. Nazywano tak wszelkich wojowników pochodzących z przeludnionej Skandynawii, którzy brali udział w walkach w całej Europie, a także na Bliskim Wschodzie. Byli postrzegani jako dobrzy najemnicy, gdyż z jednej strony, cenili sobie złoto, z drugiej strony byli także bardzo honorowi, rzadko więc przechodzili na stronę przeciwnika.

[edytuj] Taktyka

Oddziały Waregów były najczęściej ciężkozbrojną piechotą, która w zwartych, zdyscyplinowanych formacjach, zwanych hirdami (były one podobne do falang) walczyła przy pomocy włóczni, topora i ciężkich mieczy. Waregowie w tym sensie byli od IX do XI wieku bardzo często najbardziej wartościową, ale i najkosztowniejszą częścią wojsk, w skład których wchodzili, głównie ze względu na nadprzeciętny wzrost (średnio 170 cm, przy ówczesnej średniej europejskiej na poziomie 155 cm)^{[potrzebne źródło]} i sile, dzięki czemu mogli swobodnie władać swoimi ciężkimi toporami i mieczami, którym nie mogła się oprzeć żadna ówczesna zbroja. Sami zaś posiadali zazwyczaj najlepsze zbroje i tarcze, których nie imały się strzały ani lekkie miecze i szable. Ich legendarny "mur z tarcz" był niemal nie do przełamania przez żaden inny rodzaj oddziału wojskowego przez długi czas.

[edytuj] Działania

Waregowie występowali w tym czasie w wojskach praktycznie całej północnej i wschodniej Europy, a także w mniejszym stopniu na Bliskim Wschodzie. Często zdarzało się, że różne oddziały wareskie walczyły przeciw sobie, oraz że jeden i ten sam oddział służył najpierw jednemu państwu, a potem przechodził na służbę do ich bezpośrednich wrogów. Tak było bardzo często w przypadku wojen między Rusią Kijowską i Bizancjum, Bizancjum i Kalifatem Bagdadzkim, a na zachodzie między Danią i Rzeszą Niemiecką, oraz Anglią i Normandią.^{[potrzebne źródło]}

[edytuj] Schyłek

Dopiero pod koniec XI wieku ich supremacja na polach bitew skończyła się, na skutek rozwoju uzbrojenia i taktyki ciężkiej jazdy rycerzy, zdolnej do przełamania ich formacji za pomocą bezpośredniej szarży. Za symboliczną datę końca supremacji oddziałów wareskich w Zachodniej Europie, przyjmuje się rok 1066, kiedy to w bitwie pod Hastings ciężkozbrojni rycerze Wilhelma Zdobywcy (nota-bene również potomka Skandynawów) pokonali doborowe oddziały wareskie, zwane tam huskarlami. Część z pokonanych znalazła później zatrudnienie w słynnej gwardii wareskiej, będącej jedną z elitarnych jednostek Bizancjum. Jedynie tam przez dłuższy czas (aż do upadku Konstantynopola) utrzymała się tradycja gwardii wareskiej, jednak szybko zatraciła ona swój pierwotny, skandynawski charakter.