Wostok (jezioro)
Z Wikipedii
Wostok (ros. Восток – "wschód") – największe z ok. 145 [1] jezior podlodowych na Antarktydzie. Położone jest na 77°S 105°E, ok. 4000 metrów pod pokrywą lodu, na powierzchni której znajduje się rosyjska stacja badawcza Wostok. Długość jeziora to ok. 250 km, a jego szerokość dochodzi do 50 km. Jego powierzchnia to ok. 14 000 km², a objętość jest szacowana na 5400 km³. Podwodny grzbiet, nad którym jezioro ma głębokość ok. 200 m, dzieli je na dwa baseny: północny o głębokości ok. 400 m i południowy o głębokości ok. 800 m[2]. Jest to jezioro słodkowodne.
Rosyjscy i brytyjscy naukowcy odkryli jezioro w 1996 roku, po przeanalizowaniu zebranych danych, m.in. zdjęć lotniczych i satelitarnych wykonanych techniką radarową. Stwierdzono, że ukryte pod lodem jezioro zawiera duże ilości wody w stanie ciekłym. To oznacza, że jest to największe jezioro na Ziemi nietknięte przez człowieka. Woda zawarta w jeziorze ma prawdopodobnie ponad milion lat, podczas gdy woda w powierzchniowych jeziorach tej wielkości podlega całkowitej wymianie średnio co sześć lat.
Średnia temperatura wody jeziora to −3°C. Nie jest ona zamarznięta, ponieważ nadlegająca warstwa lodu wytwarza wysokie ciśnienie, jednocześnie izolując jezioro od bardzo niskich temperatur panujących na powierzchni. Ponadto, jezioro jest ogrzewane od spodu przez ciepło geotermalne.
W 1998 roku, zespół badaczy z Rosji, Francji i Stanów Zjednoczonych dokonał głębokiego odwiertu, wydobywając rdzeń lodowy o długości 3623 m. Próbki pobrane z dolnej części rdzenia mają ok. 420 000 lat, oszacowano więc, że jezioro znajduje się pod pokrywą lodu od ok. 500 000 do miliona lat. Odwiert zatrzymano ok. 120 m nad domniemaną powierzchnią jeziora, z obawy przed zanieczyszczeniem jeziora sześćdziesięcioma tonami freonu i paliwa lotniczego, które wprowadzono do odwiertu by zapobiec jego zamarzaniu.
W próbkach pobranych ze spodu rdzenia, prawdopodobnie pochodzących z wód jeziora przymarzniętych do lądolodu, znaleziono ślady życia w postaci mikroorganizmów. W związku z tym, naukowcy twierdzą, że jezioro może być unikalnym ekosystemem, w którym, w izolacji, znajdują się organizmy o puli genów niezmienionej od przeszło pół miliona lat. Pojawiły się też teorie na temat różnorodności biologicznej w oddzielonych grzbietem basenach jeziora.
Jezioro Wostok jest w dużym stopniu oligotroficzne, jest przesycone tlenem do poziomu pięćdziesięciokrotnie wyższego niż w przeciętnym słodkowodnym jeziorze powierzchniowym. Jednym z powodów tak dużego nasycenia może być ciśnienie wywierane przez nadlegający lód. Tlen i inne gazy uwięzione są także w lodzie, w postaci klatratu. Klatraty powietrza w lodzie stałyby się bardzo niestabilne przy znacznym obniżeniu ciśnienia, z tego powodu dokończenie odwiertu (dotarcie do powierzchni jeziora) mogłoby spowodować niekontrolowany wyrzut wody (podobny do występującego przy otwieraniu szampana), który zagrażałby życiu naukowców i z pewnością doprowadziłby do skażenia jeziora.
Żadne inne jezioro na Ziemi nie jest nasycone tak dużą ilością tlenu. Organizmy żyjące w Jeziorze Wostok muszą więc być zdolne do poradzenia sobie z taką nadwyżką. Uważa się, że przystosowanie nastąpiło przez produkcję dużej ilości ochronnych enzymów. Z uwagi na podobieństwo środowiska jeziora do warunków występujących na Europie, księżycu Jowisza, niektórzy uważają dowody na obecność w nim życia za argument w dyskusji o możliwości występowania żywych organizmów na tym księżycu.
W 2005 roku zespół badaczy z Niemiec, Rosji i Japonii stwierdził występowanie pływów na jeziorze. W zależności od pozycji Słońca i Księżyca, pływy osiągają od 1 do 2 cm. Naukowcy twierdzą, że mechanizm pływów zapewnia cyrkulację wody w jeziorze, co z kolei jest niezbędnym warunkiem przetrwania mikroorganizmów zamieszkujących to środowisko.
Istnieje przypuszczenie, że jeziora znajdujące się pod lodem Antarktydy są połączone siecią rzeczną. Wg glacjologów Duncana Winghama z University College w Londynie i Martina Siegerta z University of Bristol, wiele z tych jezior łączy się okresowo, gdy gwałtowne potoki wody przeciskają się pod lodem pod wpływem panującego w jeziorach ciśnienia.
