Zdjęcie z krzyża (Antwerpia)

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy obrazu Rubensa w Antwerpii. Zobacz też: Zdjęcie z krzyża (Kalisz).


Zdjęcie z krzyża
Peter Paul Rubens , ok. 1611–1614
olej na panelu
420,5 × 320 cm i 420,5 x 150 (x 2) cm
Katedra Najświętszej Marii Panny w Antwerpii

Zdjęcie z krzyża.

Zdjęcie z krzyża (flam. Kruisafneming), obraz Petera Paula Rubensa, tryptyk ołtarzowy, datowany na lata 1611–1614, w kaplicy arkebuzerów w katedrze Najświętszej Marii Panny w Antwerpii. Skrzydła boczne tryptyku przedstawiają sceny z dzieciństwa Jezusa, panel centralny przedstawia zdjęcie ciała z krzyża.

Każdy z trzech paneli przedstawia odrębną opowieść, poczynając od genialnie zaprojektowanej kompozycji centralnej, w której grupa ludzi zdejmuje o zmroku ciało martwego Chrystusa z krzyża.

Pod krzyżem klęczą Maria Magdalena i Maria, żona Kleofasa (przyrodnia siostra Dziewicy). Matka Chrystusa stoi wyprostowana, lecz jej poza i pobladła twarz zdradzają rozpacz. Przedstawienie Madonny w pozycji stojącej (choć większość malarzy ukazywała ją na klęczkach) wynikało zapewne z oficjalnych wytycznych Kościoła – ewangelia wg św. Jana (19:25) wyraźnie głosi, iż Maria stała przy krzyżu.

Na lewym skrzydle widać scenę nawiedzenia ciężarnej Marii przez jej kuzynkę Elżbietę, również będącej przy nadziei. Na prawym skrzydle ukazane jest ofiarowanie Dzieciątka Jezus kapłanowi w świątyni.

Krzysztof, którego greckie imię Christophorus oznacza "niosący Chrystusa", łączy wszystkie sceny ukazane na ołtarzu – każda z nich przedstawia inny epizod z życia Mesjasza, lecz we wszystkich występuje motyw noszenia. Na lewym skrzydle Maria nosi w łonie Jezusa, na prawym zaś trzyma Go najwyższy kapłan. Centralny panel ukazuje ciało Chrystusa spoczywające na barkach jego ucznia Jana (odzianego w szkarłatny płaszcz będący symbolem męki).

Na odwrocie skrzydeł zewnętrznych, namalowany jest obraz Krzysztof niosący dzieciątko Jezus przez rzekę (obraz widoczny po zamknięciu tryptyku).

Krzysztof był patronem arkebuzerów, którzy zlecili namalowanie dzieła i dlatego musiał widnieć na ołtarzu, jednak z braku pewności, czy był on postacią historyczną, Kościół usiłował stłumić kult tego świętego. Rubens rozwiązał dylemat umieszczając Krzysztofa na mniej prestiżowym odwrocie skrzydła zewnętrznego i upodobniając jego sylwetkę do antycznego bohatera – Herkulesa.

Nicolaas Rockox, uwieczniony jako jeden z gapiów w scenie świątynnej (prawe skrzydło), był burmistrzem Antwerpii, mistrzem cechu arkebuzerów oraz przyjacielem Rubensa. To jemu właśnie artysta zawdzięczał zlecenie na opisywany tu ołtarz^{[potrzebne źródło]}.