Berlin Zachodni
Z Wikipedii
Berlin Zachodni - zachodnia część stolicy Niemiec w latach 1949-1990, na którą składały się sektory okupowane przez aliantów zachodnich, od północy: francuski, brytyjski i amerykański - łącznie stanowiły one enklawę na terytorium NRD zarządzaną przez aliantów zachodnich.
Na Berlin Zachodni składały się przede wszystkim peryferyjne dzielnice południowe i zachodnie, wcielone do miasta dopiero w 1920 roku, ponadto park Tiergarten i niewielka południowa część historycznego centrum.
[edytuj] Zimna wojna
W 1948 roku doszło do pierwszego poważnego konfliktu między dawnymi aliantami wokół Berlina. Okupacyjne władze radzieckie zarządziły blokadę zachodnich sektorów miasta oraz odcięły do niego dostawy energii elektrycznej. Wobec istnienia zapasów żywności jedynie na 30 dni mocarstwa zachodnie rozpoczęły tworzenie mostu powietrznego, który pozwolił im utrzymać status quo Berlina Zachodniego.
13 sierpnia 1961 władze NRD rozpoczęły budowanie muru berlińskiego, który miał uniemożliwić przechodzenie obywateli na stronę zachodnią. Po podpisaniu traktatu czterech mocarstw między USA, Wielką Brytanią, Francją i ZSRR w dniu 3 września 1971 potwierdzającym status quo nastąpiło pewne odprężenie. Traktat ten umożliwił dalsze umowy między Senatem Berlina a rządem NRD, ułatwiające ruch tranzytowy do RFN oraz pozwalające mieszkańcom zachodniej części miasta na regularne wizyty w Berlinie Wschodnim. W wyniku rewolucji w NRD mur upadł 9 listopada 1989 roku, zaś połączenie miasta nastąpiło wraz ze zjednoczeniem Niemiec w 1990 roku.
[edytuj] Status prawny
De facto postrzegany jako część RFN Berlin Zachodni nie był częścią Bundesrepubliki, lecz miał status obszaru specjalnego administrowanego przez aliantów, zbliżony do statusu wolnego miasta . Fakt ten szczególnie podkreślały władze NRD, co przejawiało się także w oficjalnym określaniu go jako Westberlin, podczas gdy w RFN i samym Berlinie Zachodnim używano określeń Berlin, Berlin (West) lub nieoficjalnie West-Berlin. Władze alianckie przyznawały jednak istnienie szczególnych powiązań z RFN. Fakt ten manifestował się min. w tym, iż budżet miasta w połowie pochodził z dotacji rządu federalnego.
Większą część władzy wykonawczej mocarstwa okupacyjne scedowały na Senat Miasta Berlina, który uważał się za pełnoprawną władzę całego miasta łącznie z jego wschodnimi dzielnicami. Funkcję parlementu pełniła Berlińska Izba Reprezentantów. Ustawy uchwalone przez parlament zachodnioniemiecki w Bonn nie miały mocy prawnej w Berlinie Zachodnim i były samodzielnie uchwalane (zazwyczaj w identycznym brzmieniu) przez Izbę Reprezentantów.
Berlińczycy nie mogli także brać udziału w wyborach do zachodnioniemieckiego Bundestagu - reprezentowało ich tam 20 delegatów bez prawa głosu, wybieranych przez Izbę Reprezentantów. Przedstawiciele Berlina Zachodniego mieli natomiast prawo głosu na posiedzeniach izby wyższej zachodnioniemieckiego Bundesratu. Byli oni delegowani przes Senat (odpowiednik rządu krajowego w systemie federalnym). Ponadto na terenie Berlina Zachodniego nie istniał powszechny obowiązek obrony, w związku z czym wielu poborowych z Niemiec Zachodnich przeprowadzało się do Berlina, aby uniknąć służby wojskowej.
Szczególny status miasta widoczny był także w zakresie komunikacji. Przestrzeń powietrzna nad miastem zarezerwowana była wyłącznie dla lotnictwa mocarstw okupacyjnych, dlatego też w Berlinie Zachodnim nie lądowały samoloty Lufthansy. Zakaz ten dotyczył także samolotów prywatnych. Na mocy postanowienia aliantów obsługę linii kolejowych na terenie Berlina Zachodniego przejęły wschodnioniemieckie koleje państwowe. Konflikt powstały na tym tle uwidocznił się szczególnie po budowie muru berlińskiego - Berlińczycy z zachodniej części miasta rozpoczęli bojkot zarządzanej przez NRD szybkiej kolei miejskiej, tak iż z czasem z dziesięciu linii czynnych pozostały trzy. Władze Berlina Zachodniego w zamian silnie forsowały rozbudowę metra, które znajdowało się pod ich kontrolą. Dopiero w roku 1984 NRD zgodziła się oddać coraz mniej rentowną szybką kolej miejską Senatowi w dzierżawę. Linie kolei dalekobieżnych, zarządzane tak jak szybka kolej miejska przez NRD, pozostały aż do zjednoczenia niezelektryfikowane. Berlin Zachodni wydawał także własne znaczki pocztowe, uznawane jednak również przez pocztę zachodnioniemiecką.
W związku ze specyficznym statusem miasta prawnicy zachodnioniemieccy spierali się, czy Berlin Zachodni należy uznać za „okupowane i niesuwerenne terytorium Rzeszy Niemieckiej“.
[edytuj] Eksklawy na terytorium NRD
Berlin Zachodni posiadał dziesięć niewielkich eksklaw na terytorium NRD. Poprzez wymianę terytorium część z nich przeszła we władanie NRD, część uzyskała połączenie z Berlinem Zachodnim. Najbardziej znaną i jedyną stale zamieszkiwaną eksklawą było Steinstücken (około 200 mieszkańców). Miejscowość ta należała administracyjnie do amerykańskiego sektora Berlina, podczas gdy tereny wokół należały do miasta Poczdam. 18 października 1952 roku oddziały policji NRD zajęły bezprawnie Steinstücken, wycofały się jednak cztery dni później po proteście Amerykanów. Władze NRD wprowadziły w odpowiedzi kontrole graniczne wokół Steinstücken. Po wybudowaniu muru berlińskiego Steinstücken przez pewien czas umożliwiało stosunkowo łatwą ucieczkę na zachód, ponieważ otoczone było jedynie zasiekami z drutu kolczastego. Dopiero po ucieczce ponad dwudziestu pograniczników NRD miejscowość otoczono murem. Od roku 1961 Amerykanie utrzymywali w niej stały posterunek wojskowy, by podkreślić jej przynależność do amerykańskiego sektora Berlina - wymiana personelu odbywała się za pomocą helikopterów. Dopiero po podpisaniu traktatu czterech mocarstw w 1971 roku Steinstücken uzyskało w drodze wymiany terytorium korytarz łączący je z Berlinem, otoczony po obu stronach murem.
Ponadto na terenie Berlina Zachodniego znajdowały się dwie niewielkie eksklawy należące do NRD, zlikwidowane przy okazji wymiany terytorium w roku 1988.
