Helena Modrzejewska

Z Wikipedii

Helena Modrzejewska (ur. 12 października 1840 w Krakowie, zm. 8 kwietnia 1909 w Newport Beach w Kalifornii, USA) – wybitna polska aktorka specjalizująca się w rolach szekspirowskich i tragicznych (rola tytułowa w Marii Stuart Juliusza Słowackiego).

Propagatorka Williama Szekspira (między innymi Ofelia i Julia). Zaliczana była do najpiękniejszych kobiet epoki.

Z Modrzejewską związana jest szeroko komentowana sprawa uczniów którzy jej wręczali bukiet kwiatów. Siedemnastu uczniów gimnazjalnych postanowiło uczcić aktorkę i złożyło się na wieniec dla niej. Bukiet był związany wstążką w kolorach narodowych, na której znajdował się napis w języku polskim „Helenie Modrzejewkiej od uczniów gimnazjalnych”. Kwiaty zostały wręczone aktorce podczas jednego z przedstawień w Warszawie. Wspomniani gimnazjaliści zostali oskarżeni przez władze o patriotyczną demonstrację. Uczniów ukarano relegowaniem ze szkoły, jednocześnie zakazano przyjęcia ich do jakiejkolwiek innej szkoły. Jeden z uczniów, Ignacy Neufeld, zastrzelił się 21 stycznia 1880. Modrzejewska brała udział w pogrzebie Neufelda. Sprawa gimnazjalistów zyskała w ówczesnym czasie znaczny rozgłos.

W 1876 roku emigrowała do Kalifornii i od tej pory występowała głównie w Stanach Zjednoczonych jako Helena Modjeska. Modrzejewska emigruje do Kalifornii wraz rodziną, Julianem Sypniewskim z rodziną, Łucjanem Paprockim oraz Henrykiem Sienkiewiczem. Do grupy planującej emigrację początkowo należeli też Stanisław Witkiewicz oraz Adam Chmielowski – obydwaj jednak zrezygnowali z wyjazdu. Emigranci osiedlili się miejscowości Anaheim w Kalifornii gdzie prowadzili farmę. Z tego okresu wywodzą się Szkice węglem Henryka Sienkiewicza.

Grupa osadników z czasem rozstaje się. Modrzejewska po paruletniej bytności za granicą i nauce języka angielskiego z sukcesem debiutuje w Stanach Zjednoczonych na deskach California Theatre. Kontynuuje swą karierę aktorską na obczyźnie; przeważnie występując na scenach amerykańskich i angielskich. Zyskuje uznanie i rozgłos. W 1883 przyjmuje obywatelstwo amerykańskie. Grając w języku angielskim jeszcze bardziej ugruntowała swoją międzynarodową sławę.

W 1893 zostaje poproszona o wygłoszenie odczytu na kongresie kobiet w Chicago (World’s Fair Auxiliary Congress), gdzie przedstawia sytuację kobiet pod zaborami rosyjskimi i pruskimi. Krytyczny stosunek Modrzejewskiej wobec rządu rosyjskiego wyrażony w przemówieniu powoduje wydanie ukazu carskiego który zakazywał jej wjazdu na terytorium rosyjskie. Ostatnia wizyta w Polsce miała miejsce na przełomie roku 1902/1903. W trakcie tego pobytu od 31 października 1902 do 28 kwietnia 1903 Modrzejewska występowała we Lwowie, Poznaniu i Krakowie.

2 maja 1905 daje w Nowym Jorku jubileuszowe przedstawienie. Po jubileuszu odbywa dwuletnie tournée i kończy karierę aktorską. Modrzejewska występuje potem jeszcze sporadycznie wspierając cele charytatywne. Umiera w Bay Island w East Newport w Kalifornii 8 kwietnia 1909 roku. Zagrała w 260 rolach.

Napisała w języku angielskim pamiętniki – Memories and impressions of Helena Modjeska (polski tytuł – Wspomnienia i wrażenia); zostają one wydane w 1910 roku w USA. Fragmenty są drukowane na łamach polskich czasopism. Krakowska gazeta „Czas” zamieszcza w 1910 ich przekład; ostatnie wydanie pochodzi z 1957 i zostało opublikowane nakładem Wydawnictwa Literackiego.

Syn aktorki Rudolf Modrzejewski (Ralph Modjeski) był słynnym konstruktorem mostów.