Julian Hochfeld

Z Wikipedii

Julian Hochfeld (ur. 16 sierpnia 1911 r., Rzeszów - zm. 21 lipca 1966 r., Paryż) - jeden z najwybitniejszych polskich socjologów marksistowskich XX wieku, teoretyk socjalizmu polskiego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, nauczyciel i wychowawca dużej grupy polskich socjologów.

Studia odbył na Wydziale Prawa i Administracji krakowskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1930-1934. Tam związał się także z ruchem robotniczym jako członek i działacz ZNMS i PPS; w latach studenckich był m.in. redaktorem pisma młodzieży socjalistycznej "Płomienie" i współautorem programowej publikacji lewicy socjalistycznej pod tytułem "Gospodarka, polityka, taktyka, organizacja socjalizmu".

Po ukończeniu studiów w Krakowie kontynuował je w paryskiej École des Sciences Politiques. Po powrocie do kraju został jednym z redaktorów jednolitofrontowego "Dziennika Popularnego". Przyjaźnił się w tych czasach m.in. ze Stanisławem Dubois, którego potem często i chętnie wspominał. Działał aktywnie w Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej współpracując w niej z komunistami i innymi ludźmi lewicy. Te tradycje "żoliborskiego socjalizmu" przypominał po latach - w przemówieniu na sesji Dzielnicowej Rady Narodowej Warszawa-Północ w 1946 r.

Równocześnie nie zaprzestawał twórczości naukowej. W 1937 r. Hochfeld uzyskuje na Uniwersytecie Jagiellońskim doktorat w zakresie ekonomii politycznej i statystyki. Praca doktorska Hochfelda poświęcona była problemom ubezpieczeń społecznych, a więc zagadnieniom o wielkiej wadze dla ówczesnej sytuacji świata ludzi pracy.

Lata wojenne spędził najpierw w Związku Radzieckim, potem - w szeregu Drugiego Korpusu na Bliskim Wschodzie i wreszcie w Londynie, skąd powrócił do kraju w 1945 r. Zaraz po powrocie przystąpił do pracy politycznej. Został posłem do Krajowej Rady Narodowej, potem do Sejmu Ustawodawczego i do sejmów I oraz II kadencji; był członkiem Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS, przewodniczącym Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów, redaktorem naczelnym "Przeglądu Socjalistycznego" i "Robotnika", prezesem spółdzieli wydawniczej "Wiedza". Był też krótko wiceprezesem Centralnego Urzędu Planowania. Od pierwszych chwil po powrocie do kraju dużo pisał. Wybór artykułów z tego okresu (lata 1945-1946), podejmujących żywe i palące problemy natury politycznej, zawarty jest w książce My socjaliści. Wypowiadał się także w kwestiach teoretycznych - o znaczeniu marksizmu w nauce polskiej oraz o humanizmie socjalistycznym.

Rok 1948 oznacza narzucone okolicznościami politycznymi przejście Hochfelda do pracy naukowej. Jako profesor Szkoły Głównej Planowania i Statystyki oraz Szkoły Głównej Służby Zagranicznej wykładał teorię rozwoju społecznego, a następnie materializm dialektyczny i historyczny. W 1951 r. objął kierownictwo Zakładu Materializmu Historycznego na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie m.in. zainicjował w latach 1952-1956 zespołowe badania nad przeobrażeniami bytu i świadomości klasy robotniczej w Polsce. Były to jedne z bardzo nielicznych w tych latach empirycznych badań socjologicznych w Polsce i w ogóle w krajach tzw. demokracji ludowych.

W latach 1948-1954 był zastępcą członka Komitetu Centralnego PZPR, był także posłem na Sejm. W okresie przemian politycznych 1956 r., w miesiącach poprzedzających zwrot październikowy, Hochfeld odważnie i jasno angażował się na rzecz linii socjalistycznej demokratyzacji. W latach 1957-1958 był wiceprzewodniczącym Klubu Poselskiego PZPR. Zajmował się zagadnieniami roli parlamentaryzmu w polskim systemie politycznym (artykuł Z zagadnień parlamentaryzmu w warunkach demokracji ludowej), rozwoju demokratycznej samorządności w systemie władzy lokalnej; zwracał się ku tradycjom polskiej myśli socjalistycznej, w których widział przeciwwagę dla ideologicznych następstw stalinizmu (studia nad dorobkiem Róży Luksemburg oraz Kazimierza Kelles-Krauza)

W latach 1957-1959 Hochfeld kieruje Polskim Instytutem Spraw Międzynarodowych. Jednocześnie, do czasu wyjazdu do Paryża, w latach 1957-1962 zajmował się studiami nad marksistowską teorią społeczeństwa a także socjologią stosunków politycznych. Rozwój tej drugiej dziedziny w Polsce Ludowej wiązał się ściśle z inicjatywami ze strony Hochfelda. W 1957 r. stworzył on na Uniwersytecie Warszawskim Katedrę Socjologii Stosunków Politycznych i podjął redagowanie "Studiów Socjologiczno-Politycznych" - jedynego specjalistycznego pisma w tej dziedzinie w krajach tzw. demokracji ludowych.

Ostatni okres życia Hochfelda - lata 1962-1966 - to działalność na stanowisku zastępcy dyrektora departamentu nauk społecznych UNESCO, w Paryżu. Zmarł na atak serca, gdy po zakończeniu prac w UNESCO snuł plany nowych inicjatyw, które podjąć chciał zaraz po powrocie do kraju.