Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ciechanowie

Z Wikipedii

Kościół Narodzenia NMP w parafii św. Józefa w Ciechanowie, dawny kościół farny, późnogotycki z pierwszej ćwierci XVI w.

[edytuj] Historia

Kościół Farny stoi w miejscu, gdzie wg tradycji nauczał św. Wojciech, tuż przed swoją ostatnią podróżą do Prus. W 1920 r. podczas budowy obecnej zakrystii natrafiono na fundamenty kamiennej rotundy z XI w. Obecny kościół powstał w 1. ćw. XVI wieku, a nie jak powszechnie do tej pory sądzono - w 1353 r. (wówczas być może wzniesiono tu pierwszy murowany kościół - nie zachowany do naszych czasów). Konsekracji świątyni dokonał biskup płocki Andrzej Noskowski (1547—67). Kościół został poważnie uszkodzony w czasie wojen szwedzkich w 1657 r. oraz na pocz. w. XVIII. Wyremontowany w 1781 r. staraniem ks. Macieja Rydzewskiego. W 1807 r. zajęty przez wojska Napoleona i przekształcony w piekarnię. Spalono wtedy całe zabytkowe wyposażenie. Kolejne remonty kościoła przez cały wiek XIX (1822—3 r. staraniem ks. Rajmunda Bagieńskiego, m.in. kosztem gen. Wincentego Krasińskiego, oraz w latach 1876-8) i wiek XX (1913 rozpoczęcie prac remontowych i restauracyjnych wg projektu arch. Stefana Szyllera, kontynuowanych po 1920, oraz w latach 1946—54) We wrześniu 1840 r. wprowadzono do fary relikwie - kości św. Feliksa Męczennika, umęczonego za panowania Dioklecjana w Rzymie.

[edytuj] Opis budowli

Kościół późnogotycki. Orientowany, murowany z cegły o układzie gotyckim, z użyciem w niektórych partiach zendrówki układanej we wzór rombowy oraz w dolnej strefie ścian dużych głazów narzutowych. Trójnawowy, pseudobazylikowy. Posiada parę wysokich symetrycznych kaplic, tworzących rodzaj ramion transeptu (pierwsze tego typu rozwiązanie w Polsce). Sklepienia gwiaździste z pocz. XX wieku (wcześniej kościół posiadał płaski drewniany strop). W dawnej zakrystii (obecnie kaplicy) sklepienie kolebkowo-krzyżowe. Na zewnątrz wszystkie naroża i ściany naw bocznych opięte uskokowymi szkarpami. Posiada bogato zdobione ceglane gotyckie szczyty.

Wyposażenie kościoła farnego w Ciechanowie prawie w całości pochodzi z XIX i XX wieku. W ołtarzu głównym ok. 1900 drzwiczki od tabernakulum z blachy srebrnej, z płaskorzeźbioną sceną Pomnożenia chleba i wina, sygn. W(incenty) Bogaczyk 1903. W lewym nowszym ołtarzu bocznym obraz św. Antoniego Padewskiego, sygn. Leon Biedroński 1884. Dwie kropielnice granitowe z XVI wieku są posadowione na podłodze kruchty głównej i kruchty północnej (jedna z nich została tu przeniesiona pod koniec XVIII w. z nieistniejącego już kościoła św. Małgorzaty). Krucyfiks z 1. poł. w. XVII, wzorowany jest na wcześniejszym z 1. poł. w. XV. Zawieszony był pierwotnie nad ołtarzem Męki Pańskiej.

W nawie głównej na lewym filarze znajduje się płyta nagrobna Stanisława Szczurzyńskiego (zm. 1556), z płaskorzeźbioną postacią rycerza w zbroi, z napisem antykwą w bordiurze i kartuszami w narożach oraz herbami: Ostoja (lub Przegonia), Pobóg, Lubicz (odwrócony) i Prawdzic. W kościele jest jeszcze więcej epitafiów (od XVII do poł XIX wieku) - m.in. Andrzeja Lubicz-Przedwojewskiego (zm. 1638) i jego żony Doroty z Bielińskich (zm. 1640), z marmuru, fundowane 1644 przez syna, Wojciecha Aleksandra Przedwojewskiego, kasztelana lubaczowskiego, podsędka przemyskiego.

W szkarpie elewacji południowej umieszczony został w 1825 r. kartusz piaskowcowy z wykutym herbem własnym gen. Wincentego Krasińskiego oraz orderami śś. Stanisława, Anny i Włodzimierza Newskiego.

W kościele znajdują się także: monstrancja rokokowa z 2. poł w. XVIII., kielich późnorenesansowy z 4. ćw. w. XVI, z bogatą dekoracją rollwerkową i roślinną oraz rytymi ptakami w medalionach na nodusie oraz krzyż ołtarzowy klasycystyczny z 1. poł. w. XIX.

Przy ścianie południowej nawy bocznej kościoła znajduje się nagrobek Michała i Marii Mieszkowskich (zm. 1861). - jedyna pozostałość po dawnym cmentarzu przykościelnym

Nieopodal kościoła, na szczycie grodziska zwanego Farską Górą (dawniej Góra Swarożyca) wznosi się neogotycka dzwonnica wystawiona po 1889 w miejscu wcześniejszej drewnianej z w. XVII.