Kolumbia

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy państwa. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Kolumbia (Colombia, Republika Kolumbii - República de Colombia) – państwo w północno-zachodniej części Ameryki Południowej leżące nad Morzem Karaibskim i Oceanem Spokojnym.

República de Colombia


Flaga Kolumbii	Godło Kolumbii

Dewiza: (hiszp.) Libertad y Orden

prezydent Álvaro Uribe

Szef rządu

prezydent Álvaro Uribe

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

25. na świecie
1 138 910 km²
8,8%

Liczba ludności
• całkowita (2005)
• gęstość zaludnienia

28. na świecie
42 954 279
37,7 osób/km²

Niepodległość
• proklamowana
• uznana

od Hiszpanii
20 lipca 1810
7 sierpnia 1819

Jednostka monetarna

peso kolumbijskie (COP)

Strefa czasowa

UTC -5

Hymn państwowy

¡Oh Gloria inmarcesible!

+57

[edytuj] Geografia

Kolumbia graniczy z następującymi pięcioma państwami:

Panama 225 km
Wenezuela 2 050 km
Brazylia 1 643 km
Peru 1 496 km
Ekwador 590 km

Łączna długość granicy 6 004 km

Długość wybrzeża: 3 208 km (Morze Karaibskie 1 760 km, Ocean Spokojny 1 448 km)
Do Kolumbii należą wyspy:

na Morzu Karaibskim
- San Andrés
- Providencia
- Serrana
- Roncador
na Oceanie Spokojnym
- Gorgona
- Gorgonilla
- Malpelo

Najniższy punkt: Ocean Spokojny 0 m
Najwyższy punkt: Pico Cristobal Colon 5 775 m n.p.m. (tę samą wysokość ma pobliski Pico Simon Bolivar)

Rzeki Kolumbii: Magdalena (1350 km) z dopływem Cauca (906 km) oraz lewe dopływy Orinoko - Meta (993 km) i Guaviare (1300 km)

Klimat: tropikalny wzdłuż wybrzeży i wschodnich równin, chłodniejszy w górach.

Bogactwa naturalne: ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel, ruda żelaza, nikiel, złoto, miedź, szmaragdy.

[edytuj] Historia

Zamieszkane od kilku tysięcy lat przez Indian (m.in. plemiona Czibcza i Araukanie) tereny dzisiejszej Kolumbii, odkrył dla Europejczyków hiszpański żeglarz Alonso de Hojeda w 1499 roku. W następnym stuleciu tereny te zostały podbite przez Hiszpanów (początek podboju - 1525) i weszły w skład wicekrólestwa Peru, a od roku 1717 w skład wicekrólestwa Nowej Granady (razem z Ekwadorem i Wenezuelą).

W roku 1810 wybuchło powstanie przeciwko hiszpańskiej władzy kolonialnej. Powstańcy zdołali nawet 20 lipca (dzień święta narodowego) usunąć wicekróla, ale ostatecznie wojska królestwa zdołały ponownie przejąć władzę. Jednak w roku 1819 kraj został zdobyty przez walczące z Hiszpanami wojska Simóna Bolívara. Razem z Wenezuelą Kolumbia utworzyła federację Wielkiej Kolumbii, którą z czasem zasiliły Panama (1821) oraz Ekwador (1822). Federacyjne państwo przetrwało do roku 1830. Po rozpadzie Wielkiej Kolumbii powstało, na obszarze z grubsza odpowiadającemu dzisiejszej Kolumbii, państwo Nowa Grenada. Przez znaczną część dziewiętnastego stulecia sytuacja wewnętrzna nie była stabilna. Lata 1831-1840 były zdominowane przez konflikt graniczny z Ekwadorem. Konstytucją z roku 1858 utworzono konfederację Granadina, którą w 1861 przekształcono w Stany Zjednoczone Nowej Granady, a dwa lata później w Stany Zjednoczone Kolumbii. W roku 1885 w wyniku antyfederalistycznej rewolucji kraj przekształcono w republikę Kolumbii. Trwające dziesiątki lat zatargi między liberałami (promowali federalizm i rozdział Kościoła od państwa) a konserwatystami (optowali za centralizacją i silną pozycją Kościoła) wywołały ostatecznie tzw. wojnę 1000 dni (1899-1902), która skończyła się zwycięstwem konserwatystów, ale za cenę około 100 tysięcy zabitych mieszkańców Kolumbii.

W roku 1903 od Kolumbii oderwała się Panama. Wywołało to poważny konflikt dyplomatyczny z USA, które stały za tą secesją. Konflikt zakończył się w 1914 roku i w późniejszych latach wpływy USA w Kolumbii rosły. Podczas I wojny światowej Kolumbia pozostała neutralna. W roku 1930 po raz pierwszy od wojny 1000 dni władzę przejęli liberałowie. Za ich czasów największym problemem wewnętrznym w kraju był konflikt między chłopami i właścicielami ziemskimi, podczas którego dochodziło m.in. do walk uzbrojonych oddziałów obu stron. W 1934 doszło do starć nadgranicznych z Peru o miasto Leticia, które Liga Narodów przyznała później Kolumbii. W 1943 roku Kolumbia wypowiedziała wojnę państwom osi, a w rok po zakończeniu II wojny światowej władzę, dzięki podziałom wśród liberałów, odzyskali konserwatyści.

W roku 1948 zamordowany został przywódca obozu liberalnego Jorge Eliecer Gaitan. Wznieciło to tlącą się cały czas w kraju wojnę domową (violencia), w której w ciągu 10 lat zginęły setki tysięcy ludzi. W roku 1953 rządy przejął, w wyniku zamachu stanu, generał Gustavo Rojas Pinilla. Próbując zakończyć wojnę wzmacniał stale armię. Jednocześnie kraj pogrążał się w korupcji. Jego rządy doprowadziły do zawarcia sojuszu między konserwatystami i liberałami (Front Narodowy) Wsparli oni wojskową juntę, która w 1957 obaliła generała. Odwieczni wrogowie przejęli władzę, którą wspólnie sprawowali aż do 1974 roku. Sojusz konserwatystów i liberałów nie potrafił jednak sprostać pogarszającej się sytuacji gospodarczej (m.in. wysoka inflacja).

W końcu lat 60. na kolumbijskiej arenie pojawiły się dwie lewicowe organizacje partyzanckie FARC i ELN, a w roku 1970 dołączył do nich Ruch 19 Kwietnia (M-19). Partyzanci cieszyli się popraciem głównie wśród ubogiej części społeczeństwa. Często po stronie partyzantów stawali też księża. W roku 1974 liberalno-konserwatywny sojusz rozpadł się. Przy władzy pozostali liberałowie, ale w roku 1982 przegrali wybory. Cztery lata później odzyskali władzę. Podejmowane w latach 80. próby zakończenia wojny spełzły na niczym (m.in. próby wciągnięcia partyzantów w życie polityczne). W dodatku obok partyzantów pojawiły się również bardzo silne i wpływowe gangi narkotykowe (np. kartele z Medellin i Cali). W roku 1987 sześć najsilniejszych ugrupowań partyzanckich utworzyło wspólne kierownictwo w celu koordynowania swoich działań. Wojna stawała się coraz krwawsza i zdarzało się, że w ciągu roku ginęło kilka tysięcy ludzi. W marcu 1990 roku Ruch 19 Kwietnia zaprzestał walki i przekształcił się w legalną partię. Jednak najsilniejsze guerillas FARC i ELN nie podążyły jego śladem. W lipcu 1991 roku weszła w życie nowa konstytucja. W roku 1993 władze Kolumbii wspierane przez USA zdołały rozbić kartel z Medellin. W następnym roku prezydentem kraju został Ernesto Samper Pizano. Mimo że zwalczał handlarzy narkotykami, oskarżono go o branie pieniędzy od kartelu z Cali (oczyszczono go z zarzutu w 1996 roku). Jego administracja była mało efektywna i skorumpowana, ale mimo to zdołała znacznie osłabić kartel w Cali aresztując jego przywódców.

W latach 90. do wojny dołączyły prawicowe oddziały paramilitarne - AUC, które zajęły się zwalczaniem lewiowej partyzantki. Klęskę karteli wykorzystały w połowie lat 90. partyzantki wszelkich barw, stając się głównymi producentami narkotyków w regionie. Wprowadzone pod koniec lat 90. przez rządzącego od 1998 roku prezydenta Andresa Pastrana Arango zawieszenie broni okazało się niewypałem, a przydzielenie FARC w geście dobrej woli własnej strefy wzmocniło jedynie tą organizację. Negocjacje w latach 2000 i 2001 nie przyniosły żadnych pozytywnych efektów. W 2002 roku władze Kolumbii zaostrzyły walkę z uprawami koki, korzystając z silnego wsparcia (broń, pieniądze, instruktorzy) USA.

W trwającej od 35 lat wojnie domowej zginęło co najmniej 32 tysiące ludzi. Od wielu lat Kolumbia jest w czołówce państw o największej liczbie zabójstw i porwań, a tysiące wykształconych i zamożnych ludzi uciekają z kraju (głównie do USA). Kraj ten cały czas pozostaje głównym producentem kokainy.

[edytuj] Ustrój polityczny

Zgodnie z konstytucją z 1991 roku Kolumbia jest republiką prezydencką. Głową państwa i zarazem szefem rządu jest prezydent, jest on wybierany w wyborach powszechnych raz na 4 lata. Ciałem ustawodawczym jest dwuizbowy Kongres Narodowy (Izba Reprezentantów i Senat), a władzą wykonawczą jest prezydent i odpowiedzialny przed nim rząd.
Przynależność do organizacji międzynarodowych: ONZ, ALADI, OPA, SELA, Mercosur i do Paktu Andyjskiego

[edytuj] Podział administracyjny

Kolumbia dzieli się na 32 departamenty (departamentos) oraz dystrykt stołeczny (distrito capital). Lista departamentów (w nawiasach ich stolice):

Departamenty dzielą się na gminy (municipios), a one z kolei na corregimientos.

[edytuj] Ludność

Główne grupy etniczne: Metysi 58%, biali 20%, Mulaci 14%, Murzyni 4%, Zambo (mieszańcy Murzynów i Indian) 3%, Indianie 1%.
Religia: katolicy 95%, protestanci 1%

Większe miasta: Bogotá, Medellin, Cali, Barranquilla, Bucaramanga i Cartagena.