Dyskusja:Krakowiak
Z Wikipedii
Fragment z Tańcujże dobrze; G. Dąbrowska; Warszawa 1991; Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
Według XIX-wiecznych autorów krakowiak (Słownik folkloru polskiego. Red. J. Krzyżanowski) jest "drugim co do starszeństwa tańcem po polonezie" K. Czerniawski O tańcach narodowych z poglądem historycznym i estetycznym na tańce różnych narodów, a w szczególności na tańce polskie. Warszawa 1859). Ale nazwy tej nie dal mu lud podkrakowski.
W Krakowskim liczne tańce wiejskie o dwudzielnym metrum i synkopowanym rytmie rozmaicie się nazywały: albo od miejsca pochodzenia, jak na przykład "proszowiak" - od Proszowic, albo "skalbmierzak" - od Skalbmierza, albo od sposobu tańczenia: "suwany", "mijany", "przebiegany" i in. Na postać krakowiaka, jako tańca towarzyskiego (salonowego) innych warstw społecznych złożyły się owe drobne tańce, zapewne "wygładzone" i "uporządkowane" przez nauczycieli tańca. Jan Chryzostom Pasek w "Pamiętnikach" pisał o tańcu utożsamianym później z krakowiakiem, ale nie używał tej nazwy. Mówił o "wielkim tańcu".
Krakowiak - taniec i takaż jego nazwa -zostały upowszechnione dopiero od czasów Wojciecha Bogusławskiego w końcu XVIII wieku głównie przez scenę - dzięki balom i operom polskim. Choreograficzny i muzyczny kształt krakowiaka scenicznego, baletowego, całkowicie odbiega od wiejskich "krakowiaków" (pierwotnie "krakowiakami" nazywano krótkie, jednozwrotkowe, dowcipne przyśpiewki) i od znanego w całym kraju , ukształtowanego przez szlachtę w kuligowych zabawach "krakowskiego" tańca. Piękny jego opis znajdujemy w poemacie "Wiesław" K. Brodzińskiego. Piszą o nim K. Czerniawski, O. Kolberg i Z. Gloger - jako o jednym z typowych tańców polskich, w których pięknie wyraża się cały charakter Polaka, jego żywotność, elegancja, dowcip. "Muzyka krakowiaków jest wesoła, żywa, strojna i bogata, tak jak ziemia krakowska ze swemi górami, kopalniami, żupami, pszenicą i stolicą... Nie dziw, że lud krakowski góruje nad ludem innych prowincji polskich swobodą, życiem i wesołością w swoich zabawach i śpiewach. Nie jedna nuta krakowiaków, sama z siebie tak piękna, posłużyła wykształconej muzyce za osnowę do prześlicznych utworów (K.Czerniawski op.cit.).
Melodie krótkich zazwyczaj śpiewek krakowskich, dzięki ich rytmice i buńczuczności, sprzyjały układaniu do nich tekstów patriotycznych. Podkreślano nimi umiłowanie ojczyzny, wolności i gotowości obrony kraju przed agresja wroga. Powszechnie znane są w Polsce takie krakowiaki, jak "Abośmy to jacy tacy", "Krakowiaczek jeden", "Leć głosie po rosie"; Stanisława Moniuszki : "Wesół i szczęśliwy Krakowiaczek ci ja"; Zygmunta Noskowskiego : "Skowroneczek Śpiewa" oraz krakowski Jana Stefaniego z wodewilu "Krakowiacy i Górale" Wojciecha Bogusławskiego i krakowiak z opery "Pan Twardowski" Ludomira Różyckiego, a także patriotyczne pieśni w rytmie i z melodiami krakowiaków: "Bartoszu, Bartoszu, oj nie traćwa nadzieji" ("Krakowiak Kościuszki"), "Dalej chłopcy, dalej żywo", "Na Wawel", "Krakowiak żwawy", "Płynie Wisła płynie". Nie śpiewano ich w tańcu, ale w polskich domach, przy okazji różnych spotkań podnosiły i umacniały ducha narodowego, zespalały naród.
Taniec krakowiak, wykonywany z towarzyszeniem muzyki instrumentalnej i bardziej swobodnych, często żartobliwych przyśpiewek, pełnił podobną rolę. W krakowiaku tańczyły pary jedna za drugą. Tancerz najśmielej i najsilniejszy w gromadzie rej wodził. Reszta par tańczyła tak, jak on prowadził. "Każda para, ujęta w pół splecionymi rękami, trzymała się szczerze i mocno, jakby z góry galopada lecąc. wzajemnie się ubezpieczała przed upadkiem". Kiedy indziej taniec był jakby rodzajem gonitwy, w której najpierw uciekała dziewczyna przed goniącymi ją partnerem, to znów on uciekał, a ona go goniła. Wreszcie ponownie ujmowali się nawzajem jedną ręką w pasie albo tylko za dłonie i pędzili dalej przed siebie, drugie ręce wolne, od czasu do czasu unosząc w górę. Częste były w krakowiaku kroki krzesane i hołubce (dwa uderzenia w ciągu jednego taktu piętą o piętę w powietrzu) i następujące po nich w kolejnym takcie przytupy w rytmie ósemek i ćwierćnuty. Rytm krakowiaka występował w kompozycjach polskich i obcych już w XVI i XVII wieku. Od końca XVIII wieku poprzez wiek XIX i XX elementy krakowiaka weszły do twórczości wokalnej i instrumentalnej polskich kompozytorów: J.Stefaniego, K. Kurpińskiego, I.F. Dobrzyńskiego, F.Chopina, S.Moniuszki,Z. Noskowskiego, I.Paderewskiego, R. Statkowskiego, L.Różyckiego, K.Szmanowskiego i in.
