Kuter torpedowy
Z Wikipedii
Kuter torpedowy – mały okręt wojenny przeznaczony do wykonywania szybkich ataków torpedowych na okręty, statki oraz ich zespoły, po czym szybkiego wycofywania się z pola walki.
Spis treści |
[edytuj] Rozwój historyczny
[edytuj] Początki
Koncepcja kutra torpedowego została stworzona w latach 60. XIX wieku, jako małego kutra parowego uzbrojonego w minę holowaną lub minę wytykową, przeznaczonego do atakowania większych i opancerzonych okrętów. Podczas wojny secesyjnej konfederaci prawdopodobnie jako pierwsi w 1863 skonstruowali i użyli bojowo kuter z miną wytykową CSS David. W 1877 roku rosyjski wiceadmirał Stiepan Makarow użył bojowo kutrów z minami podczas wojny rosyjsko-tureckiej. Były to wtedy jeszcze jednostki o małej prędkości, a ich uzbrojenie było niebezpieczne w użyciu, gdyż wymagało podejścia w bezpośrednią bliskość atakowanego okrętu, a wybuch miny zagrażał samemu kutrowi. Krokiem naprzód stało się wyposażenie kutrów parowych w rozwijane w tym czasie torpedy samobieżne. Po raz pierwszy zostały one użyte bojowo z kutrów również podczas wojny rosyjsko-tureckiej, 14 stycznia 1878. W tym czasie angielski konstruktor John Thornycroft zaczął konstruować szybsze kutry, rozwijające prędkość kilkunastu węzłów. Pierwszym był zbudowany w 1873 dla Norwegii „Rap”, były one następnie budowane dla wielu innych marynarek świata, a wzorowane na nich szybkie okręty zaczęto budować także w innych stoczniach. Dla wczesnych niewielkich jednostek tego rodzaju, polskie określenia klas: „torpedowiec” i „kuter torpedowy” używane są zamiennie, jednakże w miarę zwiększania się wymiarów nowo budowanych kutrów uzbrojonych w torpedy i wzmacniania ich uzbrojenia, zwłaszcza wprowadzania obrotowych wyrzutni torpedowych, stały się one klasą torpedowców, odrębną od kutrów torpedowych.
[edytuj] Wykrystalizowanie się klasy
Skonstruowanie silników spalinowych, pozwalających uzyskać duże prędkości przy małych rozmiarach okrętów, dało nowy impuls rozwojowi okrętów torpedowych i spowodowało ponowne konstruowanie małych kutrów torpedowych, w odróżnieniu od rosnących pod względem wymiarów torpedowców. Rozkwit tych okrętów, związany z udoskonaleniem broni oraz silników spalinowych, nastąpił podczas I wojny światowej, kiedy to liczne szybkie kutry torpedowe zaczęli budować Włosi, a po nich Anglicy i w małej ilości Niemcy. Podczas I wojny światowej szczególnie włoskie kutry MAS odniosły spore sukcesy. Jednak najlepsze czasy kutrów torpedowych przypadają na okres II wojny światowej. Główne potęgi morskie budowały wtedy duże flotylle tych okrętów, które szczególnie w rejonach przybrzeżnych prowadziły w wielojednostkowych grupach szybkie ataki torpedowe na grupy okrętów i statków oraz zwalczały zanurzone okręty podwodne, co było ich dodatkowym zadaniem. Kutry torpedowe odegrały szczególnie znaczącą rolę we flotach Niemiec, USA i ZSRR. W okresie obu wojen światowych kutry torpedowe miały ok. 100 ton wyporności, do 20 metrów długości, zanurzenie do 1,5 metra, autonomiczność ok. 2 – 3 dni, zasięg ok. 200 – 300 mil morskich, a osiągana prędkość wahała się w granicach 30 – 60 węzłów. Główne zbrojenie stanowiły wyrzutnie torpedowe, zazwyczaj po 2 na okręcie. Jednostki posiadały także 1 – 2 zrzutnie bomb głębinowych oraz 2 – 3 karabiny maszynowe do obrony przed lotnictwem. Na części kutrów budowanych podczas II wojny światowej stosowano 4 wyrzutnie torpedowe zamiast dwóch, a na większości wielkokalibrowe karabiny maszynowe lub działka kalibru 20 mm, a na części jednostek nawet większego.
[edytuj] Okres powojenny – schyłek klasy
Po II wojnie światowej, na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku nastąpiło rozłączenie funkcji zwalczania okrętów nawodnych i podwodnych. Wiązało się to z pojawieniem się i szybkim rozwojem kierowanych torped przeciw okrętom podwodnym, zastępujących bomby głębinowe.
Tradycyjne kutry torpedowe takie, jakie znamy dzisiaj, nieco się zwiększyły, wyporność do 200 – 300 ton, długość do 25 – 30 metrów, zanurzenie do 2 metrów, zasięg do 600 – 800 mil morskich, autonomiczność ok. 5 dni, a prędkość pozostała w granicach 55 węzłów. Uzbrojenie składa się przeważnie z 4, a nawet 6 wyrzutni torpedowych, 1 lub 2 działek uniwersalnych do ograniczonej samoobrony kalibru do 30 mm. Zadania pozostały jednak takie same, wyłączając ataki na okręty podwodne. Już w latach siedemdziesiątych XX wieku zaczęto rezygnować ze stosowania kutrów torpedowych, ze względu na rozwój uzbrojenia rakietowego i związanych z nim okrętów rakietowych. Rakiety stały się znacznie skuteczniejsze od torped. Poza tym obecnie buduje się bardziej uniwersalne okręty, takie jak korwety rakietowe zdolne do walki przeciw celom nawodnym, podwodnym i lotniczym, mogące przenosić różnorodne uzbrojenie.
Natomiast kutry zwalczania okrętów podwodnych wyposażone są w 2 – 4 wyrzutnie torped przeciw okrętom podwodnym, mają wyporność ok. 200 ton, długość ok. 20 metrów, zasięg wzrósł do ok. 500 mil morskich, autonomiczność do 4 – 5 dób, a prędkość ok. 35 węzłów. Uzbrojenie dodatkowo składa się z 1 – 2 działek uniwersalnych kalibru do 30 mm. oraz czasem z wyrzutni rakietowych bomb głębinowych i zrzutni grawitacyjnych bomb głębinowych. Dodatkowymi funkcjami kutrów zwalczania okrętów podwodnych jest prowadzenie przybrzeżnej służby dozorowej. Także te jednostki lata świetności mają już za sobą, ale jeszcze w niektórych państwach, takich jak Rosja służy nadal dużo tego typu okrętów.
[edytuj] Polskie kutry torpedowe
Tuż przed II wojną światową, 24 stycznia 1939 Polska Marynarka Wojenna zamówiła dwa kutry torpedowe, nazywane ścigaczami torpedowymi, w angielskiej stoczni J. Samuel White w Cowes, z przewidywanym terminem dostawy w styczniu 1940 (uzbrojenie stanowiły 2 wyrzutnie torped 533 mm, działko 40 mm, 2 ckm i 6 bg), Nie zostały one jednak dostarczone na skutek wybuchu wojny. Zamierzano także zamówić dwie dalsze jednostki w tej stoczni oraz szereg dalszych w Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni. Również te plany przerwała wojna. Dopiero od połowy 1944 roku PMW w Wielkiej Brytanii otrzymała 6 brytyjskich ścigaczy torpedowych o numerach S-5 – S-10, używanych do 1945.
Po wojnie, polska Marynarka Wojenna posiadała 2 kutry torpedowe otrzymane od ZSRR typu D-3, 19 kutrów torpedowych projektu 183 (P-6)wydzierżawionych od ZSRR, 9 kutrów torpedowych projektu 663/664 wyprodukowanych w kraju, a obecnie w służbie znajdują się 4 kutry torpedowe zwalczania okrętów podwodnych polskiej budowy projektu 918M.
