Maurycy Dzieduszycki

Z Wikipedii

Maurycy Ignacy Aleksander Dzieduszycki, pseud. M.J.A. Rychnicki (ur. 10 lutego 1813 w Rychcicach, zm. 22 kwietnia 1877 we Lwowie), historyk polski, pisarz, wicekurator Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, członek AU.

Pochodził z arystokratycznego rodu, był synem Ludwika (szambelana austriackiego, porucznika wojsk inżynieryjskich) i Domiceli Moniki z Bielskich, wnukiem Waleriana (agenta Kościuszki w czasie powstania 1794), prawnukiem Tadeusza (cześnika wielkiego koronnego). Kształcił się w szkole elementarnej ojców bazylianów w Drohobyczu, gimnazjum w Czerniowcach, gimnazjum ojców jezuitów w Tarnopolu; w latach 1832-1836 studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim. W młodości wiele podróżował po Galicji. Po ukończeniu studiów podjął pracę w cyrkule w Bochni, w 1840 w cyrkule (od 1850 powiecie) lwowskim. W latach 1851-1869 pełnił funkcję wicekuratora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich; uregulował sprawy finansowe, uporządkował administrację, doprowadził do przebudowania gmachu. Udało mu się zatrudnić w Zakładzie Ossolińskich m.in. Augusta Bielowskiego, Karola Szajnochę i Franciszka Ksawerego Godebskiego. Jako gorliwy katolik przeprowadził podporządkowanie Biblioteki Zakładu rzymskiemu indeksowi ksiąg zakazanych.

W 1847 był członkiem Stanów Galicyjskich, w 1854 otrzymał godność radcy namiestnictwa w Wiedniu; był ponadto podkomorzym i radcą dworu (1855). Od 1876 sprawował mandat poselski na Sejm Galicyjski z obwodu stryjskiego. W 1856 założył we Lwowie pierwszy galicyjski zakład karno-poprawczy dla kobiet. Cieszył się opinią człowieka bardzo dowcipnego. W 1873 został członkiem czynnym AU, w 1875 członkiem czynnym Krakowskiego Towarzystwa Naukowego; w 1859 otrzymał tytuł członka honorowego Sekcji Historyczno-Statystycznej Towarzystwa Morawsko-Śląskiego do Krzewienia Rolnictwa i Badania Przyrody Kraju. Był odznaczony m.in. Krzyżem Komadorskim papieskiego Orderu Św. Grzegorza (1859), Krzyżem Kawalerskim Orderu Leopolda, Krzyżem Kawalerskim Orderu Żelaznej Korony.

Był autorem prac filozoficznych, utworów poetyckich i prozatorskich. Ceniono go jako historyka-amatora, ale spotykał się z zarzutami pisania z pozycji wyłącznie konserwatywnych i klerykalnych. W obszernej pracy Zbigniew Oleśnicki (1853-1854) przedstawił syntezę dziejów Polski XV wieku. Wykazywał polskie tradycje ziemi oświęcimskiej, określając roszczenia niemieckie do tego terytorium jako bezpodstawne. Interesował się dziejami Kościoła katolickiego w Szwecji oraz historią własnej rodziny. Opracował "Mapę Palestyny" (1862), rozpoczął prace nad II wydaniem Słownika języka polskiego Lindego.

[edytuj] Dorobek (częściowo)

szkice filozoficzne Ojczyzna (1867), Nieprzeliczeni (1877)
Powieść z dawnych czasów (1868)
komedia Mandat poselski (1871)
poemat Pieśń o dziejach polskich (1873)
rozprawa filozoficzno-moralna Samobójstwo (1876)
prace historyczne:
- Krótki rys dziejów i spraw lisowczyków (1843-1844, 2 tomy)
- Tadeusz Dzieduszycki i początki konfederacji barskiej (1843)
- Piotr Skarga i jego wiek (1850, 2 tomy)
- Opinia publiczna (1856)
- Dążności moralne teatru (1859)
- Kronika domowa Dzieduszyckich (1865)
- Święty Stanisław, biskup krakowski, wobec dzisiejszej dziejowej krytyki (1865)
- Żywot Wacława Hieronima Sierakowskiego, arcybiskupa lwowskiego (1868)
- Dwie polityczne unie, kolmarska i lubelska (1873)
wiersze, baśnie, artykuły popularnonaukowe
przekłady:
- Hymn o Św. Krzyżu z mszału łacińskiego (1854)
- Pieniądz Emila Zoli (1891)