Orzech włoski

Z Wikipedii

Orzech włoski

Systematyka
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podgromada	Magnoliophytina
Klasa	Rosopsida
Podklasa	oczarowe
Nadrząd	Jungladanae
Rząd	orzechowce
Rodzina	orzechowate
Rodzaj	orzech
Gatunek	orzech włoski
Nazwa systematyczna
Juglans regia L.

Orzech włoski (Juglans regia L. Sp.Pl.:997 1753) - gatunek orzecha. W stanie dzikim występuje na Bałkanach, w południowo-wschodniej Europie, południowo-zachodniej, środkowej i wschodniej Azji oraz w Himalajach i południowo-zachodnich Chinach.

Pokrój

Liście i owoce

Kwiatostany męskie

Kwiaty żeńskie

Owoce orzecha włoskiego

[edytuj] Charakterystyka

Pokrój: Duże drzewo liściaste. Jeśli rośnie bez konkurujących w pobliżu innych drzew, to pień ma zazwyczaj krótki i szeroko rozbudowaną koronę, w przeciwnym wypadku pokrój ma wyższy i szczuplejszy.
Pień: Osiąga wysokość 25-35 metrów, do 2 metrów średnicy. Kora gładka, srebrzystoszara, pokryta rozrzuconymi, wyraźnymi, nierównomiernymi bruzdami.
Liście: Naprzeciwległe, długości 25-40 cm, nieparzystopierzaste z 5-9 równowąskimi listkami. Największe trzy są u szczytu i mają 10-18 cm długości i 6-8 cm szerokości (para przy podstawie ma jedynie 5-8 cm długości). Rozwijają się stosunkowo późno, na przełomie kwietnia i maja razem z kwiatami.
Kwiaty: Kwiaty męskie w postaci zwisających kotków długości 5-10 cm; żeńskie zgrupowane po dwa do pięciu (i więcej) na jednorocznych krótkopędach. Bardzo wyraźna dichogamia wyklucza zapłodnienie w obrębie jednego drzewa. U niektórych odmian hodowanych w cieplejszym klimacie dość częsta jest apomiksja, rzadziej spotykana u siewek (w Polsce najczęściej stosowany sposób rozmnażania gatunku).
Owoc: Kulisty lub lekko owalny pestkowiec. Zewnętrzna warstwa perykarpu stanowi miękką, zieloną okrywę, łatwo odpadającą jesienią. Wewnętrzna część perykarpu, czyli endokarp tworzy skorupę. Nasienie potocznie zwane jądrem stanowi część jadalną owocu. Drzewa szczepione zaczynają owocowanie relatywnie wcześnie (ok. 5 - 6 roku życia) i owocują do 150 - 200 lat. Drzewa na własnych korzeniach są bardzo długowieczne i owocują do 400, 500 lat (owocowanie rozpoczynają między 12 a 15 rokiem życia), choć są znane również starsze, owocujące drzewa w Europie południowej
Dojrzałe owoce orzecha włoskiego mają kształt owalny, długość 4-5 cm i średnicę 3-4 cm i powszechnie nazywane są orzechami. Zawierają znaczne ilości witamin, w tym szczególnie dużo witaminy E i z grupy B: B₃, B₅ i B₆. Orzechy zawierają ponad 50% lipidów, około 11% protein i 5% węglowodanów, a wartość energetyczna wynosi średnio ponad 520 kcal na 100 gramów. W orzechach tych występują znaczne ilości soli mineralnych - potasu, fosforu i magnezu.
Biotop: Należy do gatunków światłolubnych, wymagających dobrego nasłonecznienia do bujnego rozrostu.
Historia uprawy: Orzech włoski wprowadzono do Europy zachodniej i północej w czasach Cesarstwa Rzymskiego lub jeszcze wcześniej, a do obu Ameryk w XVII wieku. Ważniejsze regiony, w których występuje orzech włoski to w Europie Francja, Rumunia, Bułgaria i Grecja, w Azji - Chiny, Kalifornia w Ameryce Północnej, a w Ameryce Południowej - Chile.

[edytuj] Zastosowanie

Drzewo uprawiane metodami ekstensywnymi daje najwyższej jakości orzechy, nadające się tak do spożycia bezpośredniego, jak i do produkcji z nich cennego oleju orzechowego. Drewno z orzecha włoskiego cenione jest na równi z amerykańskim czarnym orzechem do produkcji mebli oraz drewnianych elementów broni.

[edytuj] Nazwa

Polska nazwa orzech włoski wskazuje na pochodzenie gatunku z południa Europy.

W naukowej nazwie Juglans regia człon juglans wywodzony jest z łac. jovis glans ("orzech Jowisza"), a regia oznacza tyle, co "królewski".

Po angielsku nazywa się go Persian walnut, co wynika również z pierwotnych siedlisk tego gatunku - także w Persji. W wyrazie walnut znajduje się germański rdzeń wal- ("obcy"), co potwierdza, że w czasach przedhistorycznych gatunek ten w północnej Europie nie występował.

Amerykanie powszechnie używają błędnej nazwy English walnut, co wynika z faktu, że do Ameryki gatunek ten dotarł z Anglii, choć nie jest to jego naturalne miejsce pochodzenia.

Po niemiecku nazywany jest Persische Walnussbaum (podobnie jak w angielskim) lub Echte Walnussbaum, co tłumaczy się na "drzewo orzecha prawdziwego".

Rosyjska nazwa грецкий орех (grieckij ariech), podobnie jak w języku polskim wskazuje na południowe pochodzenie gatunku.

[edytuj] Rzekoma szkodliwość orzecha włoskiego

W polskiej literaturze i w zbiorowej świadomości ogrodników wciąż pokutuje opinia o rzekomo szkodliwym wpływie orzecha włoskiego na inne rosnące w pobliżu niego rośliny. W rzeczywistości szkodliwe działanie wykazuje zupełnie inny gatunek orzecha, mianowicie orzech czarny (Juglans nigra L.) Wydzielana przez korzenie tej rośliny substancja o nazwie juglon (C₁₀H₆O₃) wywiera niekorzystny wpływ na wiele roślin uprawnych i ozdobnych, powodując spowolnienie ich wzrostu lub nawet obumieranie. Strefa wydzielania tej substancji może rozciągać się w promieniu do kilkudziesięciu metrów. Wrażliwość na juglon wykazują także zwierzęta, np. konie reagują alergicznie na łuski i trociny z drewna orzecha czarnego, używane do ściółkowania podłoża w stajniach. Pewne ilości juglonu zawierają także łupiny, kora i liście, budzi to zatem wątpliwości odnośnie możliwości kompostowania tych odpadów.

Badania przeprowadzone na Uniwerytecie Stanowym Ohio (USA) dowiodły, że "liście orzecha [czarnego] mogą być kompostowane, ponieważ toksyna ulega rozkładowi w kontakcie z powietrzem, wodą i bakteriami. Efekt toksyczny zanika w ciągu dwóch do czterech tygodni. W glebie rozkład może trwać do dwóch miesięcy. Liście czarnego orzecha mogą być kompostowane osobno, a uzyskany kompost można przetestować na zawartość toksyny przez posadzenie pomidorów [które wykazują dużą wrażliwość na juglon]".

Należy podkreślić, że najpowszechniej występujący w Polsce orzech włoski nie wydziela juglonu w ilości wystarczającej do spowodowania jakichkolwiek zmian w otoczeniu i jest całkowicie bezpieczny dla roślin i zwierząt. Jego liście można zatem kompostować, a wpływ takiego kompostu dla własnego spokoju warto sprawdzić na sadzonkach roślin wrażliwych na juglon, np. pomidorów. Wyjątkiem może być orzech włoski sadzony na podkładce z orzecha czarnego, jednak sadzonek takich prawdopodobnie się już nie wytwarza.