Prekmurje

Z Wikipedii

Prekmurje (także Prekomurje, węg. Muravidék, niem. Murland) - niewielki region historyczny w dzisiejszej Słowenii.

Prekmurje ma powierzchnię 1.093 km². Zajmuje skrajny północno-wschodni zakątek Słowenii, wciśnięty między granice z Austrią, Węgrami i Chorwacją. Od reszty Słowenii oddziela je rzeka Mura. Na południu sąsiaduje z chorwackim regionem Medimurje o podobnej historii. Północ Prekmurja zajmuje pagórkowate przedgórze Alp Goričko (najwyższy szczyt Dreiländereck na granicy z Węgrami i Austrią - 387 m n.p.m.), południową część stanowią doliny rzek Ledavy i Mury.

Prekmurje obecnie nie stanowi oddzielnej jednostki administracyjnej. Stanowi część okręgu statystycznego Pomurska statistična regija, dzieli się na jednostki administracji rządowej Murska Sobota i Lendava oraz na samorządne gminy Beltinci, Cankova, Črenšovci, Dobrovnik, Gornji Petrovci, Grad, Hodoš, Kobilje, Kuzma, Lendava, Moravske Toplice, Murska Sobota (jedyna miejska gmina w regionie), Odranci, Puconci, Rogašovci, Šalovci, Tišina, Turnišče i Velika Polana.

Jest to region rolniczy, pozbawiony większych ośrodków miejskich. Jedynym miastem i głównym ośrodkiem regionu jest Murska Sobota (20,0 tys. mieszkańców w 2005), drugim co do wielkości - wieś Lendava (ok. 4 tys. mieszkańców). W Lendavie mieści się rafineria naftowa. Przez Prekmurje ma przebiegać projektowana autostrada A5 z Mariboru do przejścia granicznego Pince - Tornyiszentmiklós na granicy z Węgrami.

Prekmurje zamieszkuje 82.369 osób [2002]. W przeważającej większości są to Słoweńcy, posługujący się specyficznym dialektem języka słoweńskiego. Charakterystyczna dla tego regionu jest spora liczba Cyganów. W 30 wsiach w przygranicznych gminach Hodoš (węg. Hodos), Moravske Toplice, Šalovci, Lendava (Lendva) i Dobrovnik (Dobrónak) mieszka 7-8 tys. autochtonicznych Węgrów. Oprócz tego region zamieszkuje czasowo i dojeżdża to do pracy liczna grupa Chorwatów z sąsiedniego Medimurja, którzy mają tu lepsze warunki życia.

Prekmurje od czasów Wędrówki Ludów było zasiedlone przez południowych Słowian. Od XI wieku Prekmurje było częścią historycznego Królestwa Węgier, w którym było rozdzielone między komitaty Vas i Zala. W XIX wieku wśród tutejszych autochtonicznych Słoweńców ("węgierskich") pojawiła się świadomość wspólnoty narodowej ze Słoweńcami austriackimi. Na przełomie XIX i XX wieku świadomość narodowa wzmogła się wskutek intensywnej madziaryzacji. Po I wojnie światowej na fali rewolucji powstała na tym terenie efemeryczna bolszewicka Republika Murska. Proklamowana 29 maja 1919, została zlikwidowana 3 czerwca 1919 przez Węgierską Armię Czerwoną. Za zezwoleniem konferencji wersalskiej 12 sierpnia 1919 Prekmurje zajęły wojska serbskie. Na mocy traktatu w Trianon 4 czerwca 1920 Prekmurje zostało oderwane od Węgier i przyłączone do ówczesnego Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Węgry okupowały ten teren w czasie hitlerowskiej agresji na Jugosławię w 1941. 16 grudnia 1941 węgierski parlament uchwalił włączenie Prekmurja do Węgier. Na początku 1945 władze węgierskie zorganizowały przymusowy wywóz młodzieży słoweńskiej na roboty do Niemiec i na Węgry, co spotęgowało wśród ludności wrogość wobec Węgier. Region został wyzwolony w kwietniu 1945 przez Armię Czerwoną.