Stanisław Karnkowski

Z Wikipedii

Stanisław Karnkowski

Herb

Dewiza	brak
Data wyboru	1581
Urodzony	10 maja 1520
Zmarł	8 czerwca 1603

Stanisław Karnkowski herbu Junosza (ur. 10 maja 1520 w Karnkowie, zm. 8 czerwca 1603 w Łowiczu ), arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski od 1581; biskup kujawski od 1567, sekretarz wielki koronny, sekretarz królewski.

Wychował się na dworze swojego stryja Jana Karnkowskiego, biskupa włocławskiego. W 1539 rozpoczął studia na Akademii Krakowskiej, w Padwie uzyskał tytuł doktora obojga praw, studiował też w Wittenberdze. W 1555 został sekretarzem króla Zygmunta Augusta, od 1558 był referendarzem koronnym, w 1563 został sekretarzem wielkim.

Od 1567 pełnił funkcję biskupa kujawskiego. Był bliskim współpracownikiem Stanisława Hozjusza w jego dziele przeszczepiania dzieła kontrreformacji na grunt polski. Jako pierwszy biskup polski, wypełniając zalecenia soboru trydenckiego, założył 16 sierpnia 1569 pierwsze w Rzeczypospolitej seminarium duchowne (we Włocławku). Energicznie zwalczał wpływy protestantów w swojej diecezji (m. in. usunął z Wolborza Andrzeja Frycza Modrzewskiego). Szczególnie bezwzględnie wystąpił przeciwko luterańskiemu Gdańskowi. Stał się wówczas nieformalnym przywódcą obozu kontrreformacji w Rzeczypospolitej. W 1570 opracował plan walki kościoła katolickiego z różnowiercami, przewidujący w ostateczności rzucenie klątwy papieskiej na króla. 18 września 1572 stanął na czele komisji sejmowej do spraw uregulowania statusu Gdańska, której owocem prac było wydanie tzw. statutów Karnkowskiego, porządkujących stan prawny miasta. W 1572 przygotowywał pierwszą wolną elekcję, w 1573 wydał traktat De modo et origine electionis modo, który faktycznie określał sposób wyboru przyszłych władców Rzeczypospolitej.

W 1576, wobec wycofania się prymasa Jakuba Uchańskiego, przejął faktycznie obowiązki interrexa, koronując 1 maja 1576 Stefana Batorego w katedrze wawelskiej. W 1581 został arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem Polski.

Był interrexem po śmierci Stefana Batorego i 19 sierpnia 1587 ogłosił królem Zygmunta III Wazę, którego koronował 27 grudnia tego roku w katedrze wawelskiej. W 1593 wydał dzieło De primatu senatorio Regni Poloniae, określające pozycję prymasa jako pierwszego senatora w państwie. W czasach obowiązywania unii polsko-szwedzkiej i nieobecności Zygmunta III w kraju sprawował faktycznie namiestnictwo jako prorex.