Szanta (pieśń)
Z Wikipedii
Szanty były XVIII- i XIX-wiecznymi pieśniami pracy uprawianymi na żaglowcach. Wykonywane były podczas pracy w celu synchronizacji czynności wykonywanych przez grupy żeglarzy, stosowane przede wszystkim wtedy, gdy na dany znak trzeba było jednocześnie użyć dużej siły wielu osób, lub też pomagały w wykonywaniu długich i monotonnych ale rytmicznych czynności. Śpiewali je sami wykonujący pracę, a jeśli była taka potrzeba - ton nadawał szantymen, a odpowiadał chór pracujących. Śpiewane były z reguły a cappella, lub z towarzyszeniem prostych instrumentów prowadzącego szantymena.
Spis treści |
[edytuj] Rodzaje szant
W zależności od pracy, szanty posiadały swoje konkretne prędkości, podziały rytmiczne i akcenty. Inne szanty były śpiewane, by nie rzec... używane, podczas rwania kotwicy, inne podczas wciągania żagli krótkimi szarpnięciami lin, inne podczas mozolnej pracy przy pompach, lub podczas załadunku towarów. Dlatego wyróżnia się takie szanty jak: fałowe, kabestanowe, kotwiczne, pompowe i wiele innych. Długość ich, a raczej ilość zwrotek, a czasami także długość wersów, regulowana była czasem trwania niektórych czynności, co w prosty sposób przekładało się na długość lin i inne parametry techniczne danej jednostki pływającej. Dlatego szanty nieustannie zmieniały się przy przechodzeniu załóg z żaglowca na inny, wzbogacając się o kolejne zwrotki lub też ubożejąc.
Cechą charakterystyczną tekstów szant była ich ogromna sprośność, a imiona kobiet, najczęściej tych wprost... z portu i okalających go dzielnic, nadawano np. szczególnie ciężkim przedmiotom, które trzeba było ruszyć, wciągnąć itp... Ponadto wiele szant zostało "zmarynizowanych" wchodząc na pokład z pieśniami innych grup zawodowych, np. górników lub rwaczy bawełny. Jedynym miejscem, gdzie praca odbywała się w ciszy, były okręty wojenne.
[edytuj] Szanta a inne pieśni i piosenki
Oprócz szant śpiewano także inne pieśni zwane pieśniami kubryku. Te były balladami śpiewanymi i słuchanymi w spokoju w wolnych chwilach od pracy, co zdarzało się na żaglowcach raczej rzadko. Dlatego też częściej śpiewano je podczas pobytów w portach. Istnieją także pieśni z mesy - śpiewane przez oficerów.
W najściślejszym znaczeniu szanty to właśnie pieśni pomagające w pracy, w nieco luźniejszym za szanty uważane są wszystkie historyczne pieśni żeglarskie z minionych epok. Dziś za szantę uważa się także - przy wielkim głosie protestu tradycjonalistów - ogół pieśni o tematyce żeglarskiej, włączając w to współczesną poetycką balladę marynistyczną oraz, przede wszystkim, dzisiejsze piosenki żeglarskie, stąd też dla szanty w jej najbardziej dosłownym, pierwotnym znaczeniu ukuto termin szanta klasyczna.
[edytuj] Fenomen polskich szant
Polska jest od przełomu lat 70. i 80. XX wieku jednym z czołowych krajów na świecie, jeśli chodzi o szanty w ich najszerszym znaczeniu. Polscy żeglarze w zagranicznych portach wręcz imponują znajomym żeglarzom z innych krajów bogactwem repertuarowym, a ilość odbywających się w Polsce co roku festiwali szantowych jest bliska setki. Na głównej polskiej witrynie szantowej http://szanty.pl/ - integrującej życie szantowe w naszym kraju, znajduje się śpiewnik z ponad 1300 rodzimych pozycji. Na uwagę zwraca m.in. udokumentowane ponad 200 zwrotek do słynnych Morskich opowieści, ale również wiele - nieraz bardzo dobrych - tłumaczeń oryginalnych szant obcojęzycznych. Dorobek polskich współczesnych "szantymenów" objawia się również, choć z rzadka, upowszechnianiem się naszych piosenek również wśród międzynarodowej braci żeglarskiej.
Oryginalnym polskim wynalazkiem jest również szanta dziecięca czyli piosenki o żeglarstwie pisane specjalnie dla młodych a nawet bardzo młodych wykonawców, lub też kierowane specjalnie do najmłodszej części widowni. A o niezwykłej popularności szant w Polsce świadczy także jeszcze jeden, oryginalny nurt nazywany... szantą babską. Są to pieśni śpiewane wyłącznie przez wykonawczynie, a ich tematyka mówi nie tylko o samym uprawianiu żeglarstwa, ale spotkać można również utwory stylizowane na stare pieśni, a mówiące o tęsknocie kobiety czekającej na powrót ukochanego z rejsu.
Znakomity opis tego, czym były prawdziwe szanty, można znaleźć przede wszystkim w książce Marka Szurawskiego - "Szanty i szantymeni - Ludzie i pieśni dawnego pokładu", która nazywana jest w skrócie "Biblią Szurawskiego". Zawiera ona nie tylko historię szant, ale także dokładne opisy sposobów ich wykonywania.
[edytuj] Wykonawcy
Wśród wielu znaczących postaci polskiego środowiska szantowego można wymienić m.in. takie osoby jak: Henryk "Szkot" Czekała, Wojciech Dudziński, Tomasz Gasiński, Piotr "Kostka" Godecki, Michał Gramatyka, Andrzej Grzela, Maciej Jędrzejko, Lech Klupś, Sławomir Klupś, Andrzej Korycki, Krzysztof Jurkiewicz, Lucjusz Michał Kowalczyk, Mirosław Kowalewski, Aleksander Kyc, Grzegorz Majewski, Andrzej Mendygrał, Zbigniew Murawski, Ryszard Muzaj, Tomasz Opoka, Jerzy Ozaist, Anna Peszkowska, Mirosław Peszkowski, Bogdan Piorunek, Jerzy Porębski, Dorota Potoręcka, Roman Roczeń, Jerzy Rogacki, Mariusz Siemion, Janusz Sikorski, Marek Szurawski, Halina Stefanowska, Grzegorz Tyszkiewicz, Ireneusz Wójcicki, Jan Wydra, Piotr Zadrożny, Witold Zamojski.
Natomiast niepełna lista znanych polskich zespołów obejmuje m.in.: Atlantyda, Badziewie Blues Band, Banana Boat, Bluska, Bra-De-Li, Broken Fingers Band, Bukanierzy, The Bumpers, Cape Cod, Cztery Refy, Gdańska Formacja Szantowa, EKT-Gdynia, Hambawenah, Jolly Roger, Kant, Kazik i przyjaciele, Klang, Kochankowie Sally Brown, Kogoto, Krewni i Znajomi Królika, Latający Holender, Leje na Pokład, Mechanicy Shanty, Meltrad, Mietek Folk, Młode Bra-De-Li, Mordewind, North Cape, Orkiestra Dni Naszych, Orkiestra Samanta, Packet, Pchnąć w tę łódź jeża, Perły i Łotry, Perły i Łotry Shanghaju, The Pioruners, Poszedłem na Dziób, Prawy Ostry, Przylądek Starej Pieśni, Qftry, Ryczące dwudziestki, Shantymen, Smugglers, Spinakery, Stara Kuźnia, Stare Dzwony, Tonam & Synowie, V (zespół fał), Wikingowie, Wodny Patrol, Yank Shippers, Zejman & Garkumpel.
[edytuj] Najważniejsze strony internetowe miłośników szant
- http://szanty.art.pl/ - Serwis Miłośników Piosenki Żeglarskiej
- http://www.szantymaniak.pl/ - Wolny Portal Szantowy
