Tallinn

Z Wikipedii

Tallinn


herb	tarcza herbowa

flaga Tallinnu

Estonia

Powierzchnia

158 km²

Populacja
– w 2004
– gęstość

400 tys.
2530/km²

Założenie
- prawa miejskie

X wiek
1157

Położenie :
szerokość geogr.
długość geogr.

0 – 44 m n.p.m.
59° 26' N
24° 46' E

Tallinn (estoń. Tallinn, ros. Таллин (Tallin)) – stolica Estonii i port nad Morzem Bałtyckim (na południowym brzegu Zatoki Fińskiej).

[edytuj] Historia

Tallinn był silnym ośrodkiem gospodarczym już w X wieku. Często osiedlali się w nim kupcy fińscy. W 1154 roku słynny arabski uczony Al Idrisi wspominał o grodzie Kolyvan (dawna nazwa Tallinna). Prawa miejskie w miasto otrzymało w 1157. W 1219 roku duński król Waldemar II odbywający wyprawę krzyżową przeciw pogańskim Estom zdobył fiński zamek w Kalevalinnie^[1], który kazał zburzyć i zbudować nową twierdzę. W językach fińskim i estońskim nazwa Tallinn tłumaczy się na "duńskie miasto" (taani linn) albo "rolnicze miasto" (talu linn). Inne – oprócz Kolyvana albo Koływania – historyczne warianty nazwy miasta to Rewal (Reval, Revalia, Rewel, Revel, Reveln) i Lindanisa (Lyndanise, Lindanäs); nazwa Tallinn obowiązuje od 1918.

W 1227 Duńczycy – po klęsce pod Bornhøved – utracili miasto na korzyść Zakonu Kawalerów Mieczowych i trzy lata później – jako Rewal – ponownie uzyskało prawa miejskie. Duńczycy, którzy ponownie zawładnęli (w 1236) miastem potwierdzili lokację na prawie lubeckim w 1248. Rozpoczęli oni w 1265 budowę największych w tej części swoich ziem fortyfikacji, z murami liczącymi 2,5 km długości (jednymi z najdłuższych w średniowiecznej Europie), do 16 m wysokości, z 45 basztami. Po dwudziestu latach, w 1285 Rewal stał się członkiem Hanzy. W 1346 Estonia wraz z Rewalem została wykupiona przez zakon krzyżacki, którzy przebudowali trzynastowieczny zamek na wzgórzu Toompea, dobudowując m.in. basztę "Długi Herman".

Pod koniec XVI w. w rezultacie zmagań czterech mocarstw w wojnach o Inflanty – Polski, Rosji, Danii i Szwecji – Tallinn wraz z północną częścią dzisiejszej Estonii przypadł tej ostatniej. Dopiero w trakcie III wojny północnej, w 1710 r. na czele zwycięskiego pochodu armii rosyjskiej car Piort I zajął Estonię. Od tej pory nazwa miasta – Rewal – nabrała rosyjskiego brzmienia i przekształciła się w Rewel. Rewel pozostał w rękach Rosji aż do 1918 r., gdy po ogłoszeniu niepodległości Republiki Estońskiej stolica oficjalnie zyskała nazwę Tallinn. W trakcie II wojny światowej miasto szczęśliwie uniknęło poważnych zniszczeń (nb. te, które miały miejsce, zostały dokonane przez sowieckie lotnictwo podczas odbijania miasta z rąk niemieckich). Po rozpadzie Związku Radzieckiego i ponownym odzyskaniu niepodległości przez Estonię Tallinn w znacznym stopniu odzyskał swoje zachodnie oblicze. Miasto jest obecnie jedną z najchętniej odwiedzanych stolic europejskich.

[edytuj] Zabytki

Na wgórzu Toompea, oprócz XIII- i XIV-wiecznych fortyfikacji znajduje się gotycka katedra Najświętszej Marii Panny, w której wnętrzu znaleźć można nagrobki i epitafia (m.in. renesansowy – z 1585 – nagrobek Pontusa de la Gardie, szwedzkiego gubernatora Estonii); a także gotyckie kościoły: trzynastowieczny Św. Mikołaja z potężną wieżą i dobudowanymi później kaplicami, trzynasto-czternastostowieczny (później kilkakrotnie przebudowywany) Św. Michała zamieniony na prawosławną cerkiew w 1716 z barokowym ikonostasem z 1720, XIV-wieczny Św. Ducha z późnogotyckim (1483) drewnianym ołtarzem dłuta Bernta Notkego i wysmukłą wieżą, XIV-XV wieczne zabudowania klasztoru dominikanów Św. Katarzyny ze zrujnowanym od 1531 kościołem. Pod koniec XV wieku zbudowano w Tallinnie kościół Św. Olafa (z kaplicą NMP z początku XVI wieku), którego gotycka wieża, wysoka na 159 m, była prawdopodobnie jedną z najwyższych budowli w Europie i na świecie. Po pożarach przebudowywana, mierzy obecnie 123 m. Nadto ruiny XV wiecznego kościoła klasztoru brygidek w Pirita zburzonego w 1577, kościół Św. Piotra i Pawła oraz cerkiew z XIX wieku.

Z budowli niesakralnych – XIV-XV wieczny gotycki ratusz wraz z wieżą i zdobionymi dekoracyjnymi rzeźbami ławami w sali magistratu z początków XV wieku, XV wieczny gotycki Dom Wielkiej Gildii z dwunawową salą ze sklepieniem krzyżowym i (z tego samego okresu) Dom Gildii Św. Olafa, pochodzące z tego samego okresu gotyckie domy mieszkalne (np. "Trzy Siostry" – zespół trzech takich domów) oraz renesansowy (1597) dom Bractwa Czarnogłowych.

Znajdują się tu także wczesnoklasycystyczny (z 1718, wg innej klasyfikacji – północnobarokowy) Pałac Kadriorg zaprojektowany przez Włocha Nicolo Michettiego (letnia rezydencja Piotra I Wielkiego, obecnie muzeum sztuki, ^[2], otoczony przez piękne ogrody), pałac gubernatora z XVIII w., klasycystyczny pałac z 1813, liczne budynki użyteczności publicznej (neogotycki bank z 1904, modernistyczny teatr z 1910, dom sztuki z 1934 w stylu funkcjonalistycznym, pałac prezydencki (^[3]) z 1938 w stylu nawiązującym do sąsiadującego Pałacu Kadriorg), zabytkowe wille i kamienice czynszowe. Tallinn szczyci się ponadto najdłużej w Europie stale – od średniowiecza – funkcjonującą apteką.

Stare miasto i Zatoka Fińska

Mury starego miasta w Tallinie

Tallinn - siedziba i ogrody prezydenta Estonii
sąsiadujące z ogrodami letniego domu cara Rosji

Stare miasto

Tallinn, Toompea - katedra Aleksandra Newskiego

W Tallinnie, mimo licznych zniszczeń z okresu II wojny światowej, skrupulatnie odbudowano średniowieczne obwarowania miejskie z basztami i bramami – baszty Megede i Kiek in de Kök (XIV–XV wiek), basztę Tłusta Margarita (Gruba Małgorzata; Gruba Margarita; Tłusta Małgorzata, XVI wiek), Bramę Morską (XVI w.).

Tallinn - letni dom cara Rosji

Tallinn - Klasztor świętej Brygidy, ruiny

Na brzegu zatoki, na wprost odległego o kilometr Pałacu Kadriorg postawiono pomnik "Rusałki" – uskrzydlony anioł wpatrzony w morski horyzont. Pomnik ten upamiętnia 177 rosyjskich marynarzy, którzy zatonęli w 1893 wraz ze swoim okrętem wojennym "Rusałka". Miejsce to, wyraźny punkt orientacyjny w mieście, tradycyjnie odwiedzane jest przez rosyjskich nowożeńców, którzy mają zwyczaj składać tam kwiaty.

Tallińskie stare miasto zostało w 1997 wpisane na listę światowego kulturowego dziedzictwa ludzkości UNESCO (w tym samym roku wpisano na tę listę zespół zabudowy śródmiejskiej Torunia). W 2002 roku odbył się w Tallinnie Konkurs Piosenki Eurowizji.

[edytuj] Transport

Ok. 5 km od centrum miasta znajduje się port lotniczy. Miasto ma dogodne połączenia kolejowe z Petersburgiem w Rosji. W kierunku południowym – do Łotwy/Litwy i Polski budowana jest autostrada, a prom pozwala dotrzeć m.in. do Helsinek (Finlandia) i Sztokholmu (Szwecja).

[edytuj] Przypisy

↑ wg legendy flaga Danii – Dannebrog, biały krzyż na czerwonym tle, jak na tarczy herbowej Tallinna – została zesłana z nieba przez Boga podczas tej bitwy, która miała miejsce 15 czerwca 1219
↑ adres: Weizenbergi 37
↑ adres: Weizenbergi 39