Wanda Wasilewska

Z Wikipedii

Wanda Wasilewska (ur. 21 stycznia 1905 w Krakowie - zm. 29 lipca 1964 w Kijowie), polska i radziecka działaczka komunistyczna, pisarka, znany polityk.

Urodziła się w Galicji w rodzinie wybitnego działacza niepodległościowego z PPS Leona Wasilewskiego, bliskiego współpracownika Józefa Piłsudskiego. Studiowała polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie doktoryzowała się w 1927 roku. Działaczka Związku Młodzieży Socjalistycznej i Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych. W młodości pracowała jako dziennikarka i nauczycielka. Członkini Związku Nauczycielstwa Polskiego (z którego wykluczono ją za działalność komunistyczną). W okresie międzywojennym współpracowała z wieloma lewicowymi pismami, m.in. "Naprzód", "Robotnik", "Dziennik Popularny", "Oblicze Dnia". Przez długi czas redaktorka "Płomyka" i "Płomyczka", gdzie oskarżano ją o przemycanie w pismach dla dzieci treści komunistycznych (m.in. Maria Dąbrowska).

Mimo radykalnych poglądów nie związała się jednak z partią komunistyczną, lecz śladem ojca wstąpiła do PPS, gdzie szybko została członkiem Rady Naczelnej. W partii socjalistycznej była zdecydowaną zwolenniczką koncepcji jednolitofrontowych, walczyła z "odchyleniem prawicowo-oportunistycznym". Podczas strajków murarzy w Krakowie na początku lat trzydziestych poznała działacza Mariana Bogatko, którego z czasem poślubiła (Bogatko został w końcu 1939 skrytobójczo zamordowany przez NKWD)^[1] . Poza PPS działała w "Lidze Obrony Praw Człowieka i Obywatela" (wraz z Teodorem Duraczem i Wacławem Barcikowskim). W 1936 roku była jednym z organizatorów Kongresu Kultury we Lwowie, który przekształcił się w antysanacyjną demonstrację. Ze względu na koneksje ojca piłsudczycy nie odważyli się jednak uwięzić Wasilewskiej. Sama Wasilewska z ojcem - przynajmniej od lat trzydziestych - była skłócona. Uważała go za "prawicowego oportunistę".

Po 17 września 1939 roku udała się na tereny okupowane przez ZSRR, by kontynuować działalność w bardziej sprzyjających warunkach. Przyjęła obywatelstwo radzieckie i zamieszkała we Lwowie (jednak bez matki, która wolała pozostać w okupowanej Warszawie), gdzie objęła faktyczne kierownictwo grupy polskich i ukraińskich komunistów. Zorganizowała Czerwony Sztandar i pisywała do niego. Miała osobisty kontakt z Józefem Stalinem, po pseudowyborach z października 1939 do zgromadzeń Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi , na początku 1940 roku nominowano ją do funkcji członka Rady Najwyższej ZSRR. Sama o sobie mówiła, pół żartem pół serio, jako o "byłej Polce" (ja bywszaja Polka!). Rychło pojawiły się plotki o jej romansie ze Stalinem, których nigdy nie udało się potwierdzić. Z okupowanej Warszawy sprowadziła jednak przy współpracy NKWD i Gestapo pelne wyposażenie swego warszawskiego mieszkania . We Lwowie została w 1940 roku dyrektorką Teatru Dramatycznego. W tym samym roku zaangażowała się tam w obchody 85 rocznicy śmierci Adama Mickiewicza.

W 1941 roku, po zajęciu Lwowa przez Niemców wyjechała w głąb ZSRR, gdzie założyła pismo "Nowe Widnokręgi" (wraz z Jerzym Putramentem). Wstąpiła do Armii Czerwonej, gdzie została korespondentem wojennym. Współuczestniczyła w powołaniu polskiej 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki oraz 1 Armii Wojska Polskiego. Z jej inicjatywy powołano tam polskiego kapłana. Z rozkazu Stalina stworzyła Związek Patriotów Polskich, którego została szefową. Miała swój udział w uwolnieniu z łagrów wielu zesłanych tam Polaków, m.in. Andrzeja Witosa. W 1944 z ramienia PPR mianowano ją wiceszefową PKWN. Po 1945 roku nie zdecydowała się wrócić do Polski, obawiała się negatywnej reakcji społeczeństwa na jej działalność w latach 1939-41, ponadto związała się uczuciowo z ukraińskim partyjnym pisarzem Ołeksandrem Kornijczukiem (zamieszkali razem w Kijowie). Przez parę kadencji była deputowaną do Rady Najwyższej ZSRR, mimo iż nigdy do końca nie nauczyła się języków ukraińskiego i rosyjskiego. Po wojnie działała w ruchach pokojowych, często bywała w Warszawie, gdzie wraz z mężem mieli wielu oddanych znajomych. Przed śmiercią wróciła na łono Kościoła Katolickiego. Zmarła w 1964 roku w Kijowie. Pochowano ją na cmentarzu Bajkowo.

Wanda Wasilewska była prekursorką realizmu socjalistycznego w literaturze polskiej. Mimo, iż jej twórczość nie jest dziś oceniana wysoko, ma na swoim koncie liczne powieści, a także trochę wierszy (które pisywała w młodości "do szuflady"). Najważniejsze książki to: "Oblicze dnia" (1934), "Ojczyzna" (1935), "Pieśń nad Wodami" (trylogia, 1940, 1950, 1952), "Tęcza" (1944), "Po prostu miłość" (1945). Wydawała też powieści dla młodzieży: "Królewski syn" (1933), "Kryształowa Kula Krzysztofa Kolumba" (1934), "Legenda o Janie z Kolna" (1936), "Pokój na poddaszu" (1954; za PRL-u lektura do klasy 5 podstawówki).

Po II wojnie światowej imieniem Wandy Wasilewskiej nazwano w Polsce i w ZSRR niezliczoną ilość ulic, placów i szkół — za III RP zostały przemianowane. W latach siedemdziesiątych została patronką Wojskowego Instytutu Historycznego w Rembertowie.

[edytuj] Bibliografia - najważniejsze pozycje

• Aleksander Wat Mój Wiek Warszawa 1990