Wincenty Burek
Z Wikipedii
Wincenty Burek urodził się 14 października 1905 roku w Ocinku koło Sandomierza, w średnio zamożnej rodzinie chłopskiej, jako najstarsze dziecko Marianny z Sochów i Kazimierza Burków. Po ukończeniu szkoły elementarnej w Górach Wysokich kontynuował naukę w Sandomierzu, gdzie uczył się w latach 1916 - 1927 w Męskiej Szkole Filologicznej (od 1919 r. Gimnazjum Państwowe typu humanistycznego) przy ul. Gołębickiej 4 (dziś Żeromskiego 8). W 1927 roku zdał egzamin maturalny. W latach 1927-1928 odbył służbę wojskową w 39 pułku piechoty w Gródku Jagiellońskim i otrzymał stopień podporucznika rezerwy.
Zadebiutował będąc uczniem w 1919 roku krótkim artykułem w "Gazecie Świątecznej". W 1922 roku pisywał do miesięcznika szkolnego "Spójnia", a w latach 1923-1924 był jego redaktorem; w 1925 roku współpracował z miesięcznikiem krajoznawczym "Orli Lot". Również jako uczeń Gimnazjum w 1922 roku wstąpił do Związku Młodzieży Wiejskiej; zorganizował struktury tej organizacji w rodzinnej wsi i założył bibliotekę; był reżyserem i aktorem amatorskich przedstawień przygotowanych przez ZMW w Ocinku.
W latach 1928-1932 studiował filologię angielską na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, słuchał także wykładów z literatury polskiej i filozofii.
Jako prozaik zadebiutował 18 grudnia 1932 roku opowiadaniem "O Małym Franku historia prawdziwa", które podpisał "Stefan Rumistrzewicz" (utwór opublikowano na łamach literacko-artystycznego dziennika "ABC"). Kolejne opowiadania, osnute wokół tematyki ludowej związanej z rodzinną wsią i pisane oryginalnym językiem - stylizowaną gwarą sandomierską w partiach narracyjnych i autentyczną gwarą w dialogach, publikował w latach 1933-1935 na łamach różnych czasopism, a także w "Kurierze Warszawskim", "Młodej Myśli Ludowej" i "Prosto z mostu". Osiemnaście spośród nich złożyło się na debiut książkowy – tom opowiadań "Droga przez wieś" wydany w 1935 roku, który zyskał duży rozgłos. Jeszcze w tym samym roku część nakładu wydania I została skonfiskowana (opowiadania "Strajk" i "Zakucznik hula" obrazowały nie najlepszą kondycję ówczesnej wsi). Skonfiskowano również wydanie II. W latach 1935-1936 należał do zespołu redakcyjnego miesięcznika "Młoda Myśl Ludowa"; współpracował także z innymi pismami: "Wici" (1934-1936), "Prosto z mostu" (1935-1936), "Przewodnik Gospodarski" (1935-1939), "Przysposobienie Rolnicze" (1934-1936), "Dziennik Popularny" (1935-1937), a także z czasopismem spółdzielczym "Zjednoczenie" (1936), w których redagował kolumnę literacką. W pismach tych ogłaszał opowiadania, jak również uprawiał publicystykę literacką i kulturalną. Od 1936 roku pracował w redakcjach pism dziecięcych Związku Nauczycielstwa Polskiego: "Mały Płomyczek Wiejski" (1936�1938), "Szkolna Gazetka Ścienna" (1938-1939), "Płomyczek" i "Płomyk" (1936-1939); współpracował też z "Młodym Zawodowcem". Tam także publikował opowiadania dla dzieci, reportaże i artykuły na aktualne tematy kulturalne i społeczne. Od 1936 roku był członkiem Związku Nauczycielstwa Polskiego.
Kontynuował w tym okresie działalność w Związku Młodzieży Wiejskiej. Jeszcze jako student w 1928 r. i w latach następnych był prelegentem na konferencjach Związku. Jako młody pisarz współpracujący z pismem "Wici" uczestniczył wraz ze Stanisławem Młodożeńcem, Wojciechem Skuzą i innymi w akcji spotkań z czytelnikami (1936-1938), był członkiem komisji oświaty i kultury ZMW RP "Wici". W 1930 roku został członkiem Stronnictwa Ludowego, a 3 lutego 1936 roku podpisał w imieniu ZMW RP "Wici" Deklarację Praw Młodego Pokolenia. Działał też w warszawskim Kole Sandomierzan, interesował się regionalizmem i krajoznawstwem, wraz z Aleksandrem Patkowskim i Antonim Ojrzyńskim redagował "Pamiętnik Koła Sandomierzan" (1925-1935), który ukazał się w 1936 roku.
Przed wybuchem wojny nie został zmobilizowany. W listopadzie 1939 roku przeniósł się z rodziną do Sandomierza. Podczas okupacji zaangażował się w działalność Batalionów Chłopskich, redagował konspiracyjne pismo BCH "Młodzi idą"; używał pseudonimu "Mochnacki". W 1944 roku podjął współpracę z pierwszymi ukazującymi się na przyczółku sandomierskim pismami "Wolną Polską" i "Ziemią Kielecką" (1944-1945). Nie skorzystał z oferty ściślejszej współpracy z lubelskim PKWN, którą w październiku 1944 roku złożył mu Jerzy Putrament i odmówił wyjazdu do Lublina. Od kwietnia 1945 r. pracował jako kierownik Działu Ogólnego Spółdzielni Młynarsko-Piekarskiej. W dalszym ciągu działał w Stronnictwie Ludowym, był prezesem koła grodzkiego w Sandomierzu. Od 1945 roku należał do Polskiego Stronnictwa Ludowego. W 1946 roku został członkiem Zarządu Powiatowego PSL. W listopadzie 1946 roku, przed planowanymi na styczeń 1947 roku wyborami, jako działacz PSL został aresztowany i osadzony na cztery tygodnie w areszcie śledczym Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Kielcach. W 1949 roku wziął udział w kongresie zjednoczeniowym ruchu ludowego; w latach 1950-1952 był członkiem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, z którego w 1952 roku został wydalony za "błędy i wypaczenia", a w 1956 r. - zrehabilitowany. W latach 1957-1963 był członkiem koła grodzkiego ZSL w Sandomierzu. Ponadto w latach 1945-1946 pełnił funkcję radnego Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach, w latach 1950-1952 - radnego Powiatowej Rady Narodowej w Sandomierzu, a w latach 1957-1961 - radnego Miejskiej Rady Narodowej w Sandomierzu. W 1945 roku został członkiem Związku Literatów Polskich. Latem 1947 roku wziął udział w Zjeździe Pisarzy Chłopskich w Rytwianach koło Sandomierza. W 1949 roku wstąpił powtórnie do Związku Nauczycielstwa Polskiego. Od 1949 roku pracował w sandomierskich placówkach kulturalnych: od 1 września 1949 r. jako sekretarz, a od 29 lipca 1950 r. jako dyrektor Państwowego Ogniska Kultury Plastycznej, zaś po jego likwidacji - od 30 kwietnia 1951 roku ponownie jako sekretarz; od kwietnia 1954 roku, do swojego wyjazdu z Sandomierza w grudniu 1963 - jako kierownik Państwowego Ogniska Muzycznego. W latach 1956-1958 był członkiem zespołu redakcyjnego "Ziemi Kieleckiej" oraz aktywnym członkiem PTTK: w 1962 r. wszedł w skład zarządu Oddziału PTTK w Sandomierzu, a w latach 1962-1963, jako wzięty przewodnik sandomierski, był przewodniczącym Koła Przewodników PTTK.
W powojennym okresie sandomierskim kontynuował działalność literacką, publikując nowe opowiadania. Nawiązał współpracę z "Gazetą Ludową", głównym organem prasowym PSL, w której 1948 roku opublikował jedenaście nowych opowiadań - część z nich została włączona do przygotowywanego w 1949 r. do druku tomu "Odmienione drogi", którego wydaniu przeszkodziła cenzura. W tym samym roku ogłaszał również swoje utwory na łamach pism: "Polska Ludowa", "Chłopi", "Dziennik Literacki", "Zielony Sztandar", "Chłopi i Państwo". Współpracował tez z czasopismem "Wieś" (1949 r.), a w późniejszym okresie z "Dziennikiem Ludowym" (1953 r.) W 1956 roku wydał tom opowiadań "Siwy Kaźmirz i insi" z przedmową Jarosława Iwaszkiewicza. Wraz z Jarosławem Iwaszkiewiczem i fotografikiem Andrzejem Brustmanem opracował album "Sandomierz", który poprzedził wstępem. W tym okresie pisał i publikował artykuły na tematy sandomierskie w prasie regionalnej, w kieleckim "Słowie Ludu" i "Życiu Radomskim" - upominał się na ich łamach o usunięcie więzienia z sandomierskiego Zamku. W kieleckim Biuletynie Zarządu Okręgu ZNP "Język Polski" zamieścił artykuł "Sandomierz w literaturze". W 1956 roku otrzymał nagrodę Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach za całokształt twórczości.
W 1963 roku opuścił Sandomierz i przeniósł się do Warszawy. Tam w latach 1965-1968 był redaktorem naczelnym "Teatru Ludowego", współpracował także do 1969 roku z "Zielonym Sztandarem". W 1968 roku ukazało się pierwsze po wojnie wznowienie "Drogi przez wieś", a w 1969 r. tom opowiadań "Nawałnica", na który złożyło się dziewięć tekstów ze skonfiskowanego w 1949 roku tomu "Odmienione drogi". W 1976 roku przygotował do druku i opatrzył komentarzem opowiadania Stanisława Młodożeńca. W drugiej połowie lat 70. przygotował do druku opowiadania Romana Koseły.
Był członkiem Związku Zawodowego Pracowników Kultury i Sztuki, Klubu Seniorów Ruchu Ludowego, Rady Ludowej Spółdzielni Wydawniczej. Działał w warszawskim Klubie Miłośników Sandomierza, którego był prezesem.
Zmarł 4 lipca 1988 roku w Warszawie. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Katedralnym w Sandomierzu obok swojej żony Zofii z Młodożeńców. W 1995 roku ukazał się tom korespondencji W. Burka z Jarosławem Iwaszkiewiczem z lat 1945-1963 pod tytułem "Sandomierz nas połączył", który przygotowały do druku dzieci pisarza: Marta, Krzysztof i Tomasz Burkowie.
Wincenty Burek został odznaczony Krzyżem Kawalerskim (1959 r.) i Krzyżem Oficerskim Odrodzenia Polski (1969 r.), odznakami Zasłużony Działacz Kultury i Zasłużony dla Miasta Sandomierza, Odznaką Sandomierskiego Oddziału PTTK (1984 r.), a pośmiertnie Odznaką Pamiątkową Batalionów Chłopskich (1988). Po drugiej wojnie światowej jedna z ulic Sandomierza została nazwana jego imieniem.
