Wojna francusko-pruska
Z Wikipedii
Wojna francusko-pruska 1870-1871 (19 lipca 1870 - 10 maja 1871), konflikt zbrojny między Francją i Prusami. Bezpośrednią przyczyną była próba osadzenia przez Bismarcka na tronie Hiszpanii niemieckiego księcia. Natomiast wewnętrznie była wynikiem toczącej się rywalizacji Francji i Prus o dominację w Europie.
Spis treści |
[edytuj] Przyczyny wojny
Początków rywalizacji Francji i Niemiec można doszukiwać się w podziale imperium Karola Wielkiego. Jednak jej nowoczesne przejawy miały swe źródło w wojnach rewolucyjnych. Francuzi zapamiętali dwa niemieckie mocarstwa - Prusy i Austrię - jako najeźdźców z lat 1793 i zwycięzców wojen kończących epokę napoleońską, zaś w pamięci tych ostatnich Francuzi zapisali się jako okupanci z lat 1805-1813. W okresie po upadku Napoleona konflikt niemiecko-francuski znalazł się w fazie uśpienia. Ujawnił się przed rokiem 1840, kiedy to ponowienie przez Francję pretensji do granicy na Renie wywołało burzę protestów w podzielonych wówczas Niemczech. Gdy w 1848 roku wybuchła w Niemczech rewolucja tzw. Wiosny Ludów, Francję ponownie - jak w okresie Wielkiej Rewolucji - uznano za źródło wewnętrznych niepokojów. Gdy premierem Prus został Otto von Bismarck konflikt zaostrzył się. Bismarck dążył do zjednoczenia Niemiec pod przewodnictwem swojego kraju (Prus, które były najsilniejszym spośród wszystkich państw niemieckich). W roku 1864 Prusy wraz z Austrią zdobyły kosztem Danii Szlezwik-Holsztyn. W 1866 roku Otto von Bismarck zaatakował niedawnego sojusznika, który po przegranej bitwie pod Sadową musiał zrzec się roszczeń do Szlezwiku-Holsztyna i dodatkowo wypłacić Prusom kontrybucję w wysokości 40 mln pruskich talarów. Istniejący Związek Niemiecki został zastąpiony Związkiem Północnoniemieckim. Jego kanclerzem został Otto von Bismarck.
Bezpośrednią przyczyną wybuchu konfliktu stała się sprawa tzw. depeszy emskiej. 19 lipca 1870 roku Napoleon III wypowiedział Prusom wojnę.
[edytuj] Koncentracja
Prusy podzieliły swoje siły na trzy armie:
- I Armia pruska. Dowódca generał Steinmetz. Miejsce koncentracji między Tréves i Sarrelouis
- II Armia pruska. Dowódca książę Fryderyk Karol. Miejsce koncentracji: Moguncja
- III Armia mieszana jednostki z Prus, Bawarii, Saksonii, Badenii i z Wirtembergii. Dowódca książę Fryderyk Pruski, następca tronu. Miejsce koncentracji między Landau a Karlsruhe.
Łącznie Prusy skoncentrowały ponad 460 tysięcy piechoty, 56 tysięcy kawalerii i około 1600 dział.
Francja podzieliła swoje siły na dwie armie:
- Armia Alzacji. Dowódca marszałek Mac Mahon. Miejsce koncentracji między Belfort a Strasburgiem.
- Armia Lotaryngii. Dowódca marszałek Bazaine. Miejsce koncentracji między Bitche a Thionville.
Skoncentrowano około 200 tysięcy piechoty i 25 tysięcy kawalerii. Armia francuska miała oparcie w dwóch silnych twierdzach Bitche i Belfort. Jednocześnie, zgodnie z planem wojny z Cherbourga wysłano eskadrę pięciu pancerników i jednego avizo pod dowództwem admirała Bouet-Willaumer’a do blokowania Hamburga i portu wojennego Wilhelmshaven. Przewidywano (po uzyskaniu zgody Danii) przejście jednostek na Bałtyk i wysadzenie desantu morskiego na Pomorzu. Prusy mogły przeciwstawić tej eskadrze tylko jeden pancernik.
[edytuj] Początek wojny
[edytuj] Armia Alzacji
28 lipca 1870 roku Napoleon III przybył do Metzu i objął dowództwo nad skoncentrowanymi armiami. W tym samym czasie Wilhelm I przybył do Moguncji i objął dowództwo nad siłami pruskimi.
2 sierpnia 1870 roku 2. korpus francuski pod dowództwem generała Frossarda przekroczył granicę i przemieszczał się w kiernku Saarbrücken. Francuzi nie podjęli próby zdobycia miasta, zadowalając się jedynie jego ostrzelaniem z dział.
4 sierpnia siły pruskie wkroczyły do pierwszych miejscowości alzackich. Były to wsie Lauterburg i Niederbronn. Jednostkami rozpoznawczymi w czasie tej operacji dowodził kapitan graf Ferdinand von Zeppelin – późniejszy twórca sterowców.
5 sierpnia 1870 roku jednostki prusko-bawarskie w sile około 40 tysięcy ludzi zaatakowały jednostki francuskie w sile około 10 tysięcy ludzi skoncentrowane w okolicach Wissemburga. Był to początek bitwy pod Wörth (według terminologii niemieckiej czy też Froeschwiller według terminologii francuskiej). 6 sierpnia wieczorem 1870 bitwa zakończyła się klęską Francuzów. Nie pomogło poświęcenie brygady kirasjerów generała Michela wzmocnionej pułkiem lansjerów, która została prawie całkowicie zniszczona podczas szarży na umocnioną wieś Morsbronn i pułku żuławów broniących z bagnetem w ręku wsi Froeschwiller. Pułk ten stracił w czasie tej bitwy 1580 ze 2190 żołnierzy oraz 40 oficerów z 65 stanowiących stan wyjściowy jednostki. Armia Alzacji marszałka Mac Mahona została zmuszona do odwrotu w kierunku obozu warownego w Châlons-sur-Marne.
Straty francuskie w tej bitwie wyniosły ok. 11 000 zabitych i rannych oraz 9000 wziętych do niewoli. Prusy okupiły zwycięstwo stratą 10600 ludzi.
[edytuj] Armia Lotaryngii
6 sierpnia 1870 roku I armia pruska przeprowadziła kontratak na korpus generała Frossarda.
W okolicach wsi Spicheren doszło do decydującego starcia. Po całodziennej bitwie Prusacy zepchnęli Francuzów. Zwycięstwo zostało okupione stratą 4300 żołnierzy. Przyczyną klęski Francuzów był zupełny brak współdziałania ze strony marszałka Bazaine'a, dowódcy pozostającego w pobliżu 3. korpusu. W efekcie wojska pruskie otworzyły sobie drogę na zachód. Zdobyły twierdzę Phalsburg, przecięły linię kolejową Paryż – Metz i okrążyły Strasburg. 12 sierpnia Napoleon III przekazał dowództwo marszałkowi Bazaine'owi i opuścił Metz udając się do obozu warownego Châlons-sur-Marne.
Nastąpiła reorganizacja sił francuskich. Powstała armia Châlons dowodzona przez marszałka Mac Mahona i armia Renu dowodzona przez marszałka Bazaine.
Prusacy kontynuowali natarcie po linii Metz – Verdun - Paryż. Doszło do kolejnych bitew. Sytuacji Francuzów nie poprawiła nierozstrzygnięta bitwa w rejonie Colombey - Borny.
Prusacy stracili 4600 ludzi, a Francuzi 3600, ale całokształcie sytuacji był to dalszy ciąg francuskiego odwrotu. 16 sierpnia doszło do bitwy pod Mars–la-Tour - Rezonville. Wojska francuskie miały przewagę liczebną 140 tysięcy ludzi przeciwko 90 tysiącom wojsk pruskich. Francuzi utrzymali pozycje, ale w nocy wycofali się z braku amunicji. Straty wyniosły 15800 ludzi po stronie niemieckiej i 17000 ludzi po stronie francuskiej.
18 sierpnia doszło do najkrwawszej bitwy tej wojny – pod Gravelotte - Saint–Privat. Przegrana francuska zadecydowała o okrążeniu armii Renu w Metzu. 20 sierpnia 1870 roku Metz został całkowicie okrążony. Straty niemieckie w tej bitwie wyniosły 20200 ludzi, Francuzi stracili 170000 żołnierzy.
[edytuj] Przygotowania do obrony Paryża
W związku z sytuacją na froncie już 10 sierpnia rozpczęto przygotowania do obrony Paryża.
Obronę oparto o linię fortów i murów obronnych miasta. Forty posiadały silną artylerię – w sumie około 2500 armat wszystkich kalibrów. Jednostki liniowe uzupełniano rezerwami. Z portów Brest, Rochefort i Tulon ściągnięto jednostki marynarzy przygotowywanych do desantu morskiego na Pomorzu i to oni obsadzili forty. Obronę międzypól powierzono gorączkowo organizowanym jednostkom Gwardii Narodowej ściąganej z prowincji. Zmobilizowano też celników i służby leśne. Obronę murów powierzono utworzonej na tę okazję Gwardii Narodowej Terytorialnej ( Garde Nationale Sédentaire).
18 sierpnia Napoleon III mianował generała Trochu gubernatorem Paryża. Mimo przygotowań do obrony generał Cousin-Montauban hrabia Palikao zabrał z Paryża 20 tysięcy piechoty liniowej i wysłał ją na pomoc otoczonej armii Renu.
[edytuj] Upadek Cesarstwa
23 sierpnia armia Châlons na czele z Napoleonem III i marszałkiem Mac Mahon opuściła obóz w Châlons-sur-Marne i ruszyła na północ w celu udzielenia pomocy okrążonej armii Renu. Nie doszło jednak do współdziałania i po bitwie pod Beaumont sama została okrążona pod Sedanem przez wojska pruskie, bawarskie, saskie i wirtemberdzkie.
Doszło do zaciętych walk. Już na samym początku bitwy został ranny marszałek Mac Mahon. Nie pomogło Francuzom poświęcenie brygady kawalerii afrykańskiej generała Margueritte, która w wielkorotnych szarżach próbowała otworzyć drogę w kierunku Belgii. Generał Margueritte został ciężko ranny (w wyniku tych ran zmarł później w Belgii), a brygada została zdziesiątkowana. Napoleon III zdecydował się na kapitulację. Została ona podpisana 2 września – była to kapitulacja Napoleona III i armii Châlons, ale nie Francji. Prusacy wzięli do niewoli około 75 tysięcy jeńców.
Wojna na wschodzie została przez Francuzów przegrana. Broniła się jeszcze otoczona w Metzu armia Renu, która skapitulowała 28 października i twierdze Belfort i Bitche. Belfort skapitulował na polecenie rządu francuskiego już po zawieszeniu broni 16 stycznia 1871 roku, a Bitche jeszcze później, bo dopiero 12 marca 1871 roku.
[edytuj] Wojna Republikańska (Obrona Narodowa)
[edytuj] Oblężenie Paryża
Po upadku Cesarstwa 4 września 1870 Francja proklamowała powstanie III Republiki. Powstał Rząd Obrony Narodowej. Generał Louis Trochu został mianowany prezydentem, zaś Leon Gambetta ministrem wojny i spraw wewnętrznych. Pierwszymi decyzjami nowego rządu było mianowanie nowych władz administracyjnych dla poszczególnych departamentów, wzmocnienie obrony Paryża i zgromadzenie dostatecznego na potrzeby oblężenia zaopatrzenia. Nikt nie pomyślał wcześniej o konieczności ewakuacji ludności cywilnej z miasta. Podejmowane w ostatniej chwili próby ewakuacji pozwoliły wyprowadzić z Paryża około 100 tysięcy ludzi. W mieście pozostało około 2 milionów 300 tysięcy mieszkańców. Wobec zagrożenia oblężeniem zdecydowano się też na wysłanie części rządu do Tours, poza zasięg przewidywanych walk. Teoretycznie do obrony Paryża zmobilizowano 450 tysięcy żołnierzy, ale tylko ich część przedstawiała realną siłę. Było to 80 tysięcy żołnierzy armii regularnej zebranych z rozbitych 13 i 14 kurpusu armijnego i 14 tysiący marynarzy marynarki wojennej. Reszta to jednostki Gwardii Narodowej Zmobilizowanej z różnych departamentów , Gwardii Narodowej Terytorialnej z Paryża i „Francs-tireurs” - ochotników uzbrojonych własnym kosztem. Jednostki pruskie, pod dowództwem generała Helmuta von Moltke miały okrążyć Paryż z kierunku południowo-zachodniego, zaś jednostki saksońskie pod dowództwem księcia Alberta Saksońskiego od północy z zadaniem odcięcia Paryża od zachodu. 15 września przybył do Paryża generał Auguste Aléxandre Ducrot, który wykazał się w bitwach pod Froeschwiller, Sedanem i Pont a Mousson. Jego zdaniem należało za wszelką cenę utrzymać wzgórza pod Chatillon, kluczowe dla utrzymania Wersalu i uniemożliwienia bezpośreniego ostrzału Paryża. Generał Trochu uległ namowom, ale oddelegował zbyt małe siły, w efekcie rozegrana 19 września bitwa zakończyła się przegraną Francuzów i opanowaniem przez Prusaków Wesalu i okrążeniem Paryża. Siły armii niemieckich szybko urosły do około 400 tysięcy żołnierzy i składały się z korpusów armijnych pruskich, bawarskich, wittenerdzkich i saksońskich. Wojska niemieckie zadowoliły się okrążeniem Paryża i nie podejmowały akcji ofensywnych, umacniając swoje pozycje. Bierni pozostali również Francuzi, którzy poprzestali na dwóch próbach ataków 3 października pod Malmaison i Chevilly. Niepokoili przeciwnika „Francs-tireurs”. Te niezdyscyplinowane i często pijane jednostki ochotników prowadziły swojego rodzaju działania partyzanckie atakując miejsca postoju jednostek niemieckich. 5 października do Wersalu przybyli cesarz Wilhelm I, Helmuth Karl Bernhard von Moltke i Otto Eduard Leopold von Bismarck i zainstalowali tam naczelne dowództwo połączonych armii niemieckich. Niemcy przygotowywali się systematycznie do oblężenia, potrzebą chwili było przywrócenie komunikacji kolejowej między wschodem a Paryżem. Stało się to możliwe po kapitulacji twierdz Strasburg i Toul, ale z uwagi na zniszczenia i działalność patryzancką „Francs-tireurs” i „Corps Francs” linia zaczęła działać dopiero pod koniec listopada. 7 października Leon Gametta wydostał się balonem z Paryża, aby wzmocnić działania „delegacji rządowej” w Tours.
[edytuj] Reorganizacja obrony
Powstanie III Republiki zostało dobrze przyjęte przez olbrzymią większość Francuzów, klęski które poniosła Francja nie osłabiły chęci do obrony kraju. Działał rząd w Paryżu i jego "delegacja" w Tours. Łączność między tymi miejscowościami była utrzymywana poprzez linię telegraficzną Paryż – Rouen, zatopioną w Sekwanie, a po jej wykryciu przez Prusaków poprzez balony i gołębie pocztowe. Z wysłanych 65 balonów 47 dotarło do celu. Niepomyślny wiatr znosił balony daleko od miejsca przeznaczenia. Jeden z nich wylądował aż w Norwegii. Mimo to udało się wysłać z Paryża kilku polityków, którzy wzmocnili działania "delegacji rządowej". Poza Gambettą z tej formy podróży skorzystali również: Ranc, Kératry, Dubost i Ribot. Różne źródła podają sprzeczne ilości wykorzystanych gołębi pocztowych. Do celu dotarło od 59 do 407 gołębi. Wykorzystano technikę mikrofilmów do zmniejszenia wielkości przenoszonych przez nie meldunków. Zgodnie z poleceniami rządu prefekci formowali nowe jednostki Gwardii Narodowej Zmobilizowanej. Wydano polecenia przybycia do metropolii pozostającym jeszcze w Algierii jednostkom armii regularnej. Były też trudności. Brakowało uzbrojenia dla nowo formowanych jednostek, uzbrajano je więc w coraz starszą broń. Podjęto starania o nabycie broni w Belgii, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Ocalałe jednostki armii regularnej też wymagały zaopatrzenia w sprzęt i materiały. Bałaganu dopełniały oddziały "Francs-tireurs" bitne i gotowe do poświęceń, ale nie uznające autorytetów. Zorganizowano 11 obozów grupujących i szkolących nowo powstające jednostki. Znajdowały się one w następujących miejscowościach: Bordeaux, Cherbourg, Clermont-Ferrand, Conlie, La Rochelle, Les Alpines, Montpellier, Nevers, Sait-Quen, Santhonay i Tuluza. Podjęto decyzję o sformowaniu czterech nowych armii komponowanych z ocalałych jednostek armii regularnej i Gwardii Narodowej Zmobilizowanej. Były to: Armia Wschodnia (przewidywanym dowódcą był generał Cambriel), Armia Zachodnia (przewidywanym dowódcą był generał Fiereck), Armia Loary (przewidywanym dowódcą był generał La Motte-Rouge) i Armia Północna (od grunia 1870 dowódcą był generał Faidherbe). Celem nadrzędym tych działań było przerwanie oblężenia Paryża. Według planów rządu miały tego dokonać Armia Wschodu i Armia Loary.
[edytuj] Zobacz też
