Pyrrhon

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Pyrrhon (um 360 - 270 f.Kr.) var forngrískur heimspekingur frá Elís. Hann er oft sagður hafa verið fyrsti efahyggjumaðurinn enda þótt fræðimenn séu nú flestir á einu máli um að Pyrrhon hafi ekki verið efahyggjumaður. pyrrhonsk efahyggja er nefnd í höfuðið á honum.

[breyta] Æviágrip

Pyrrhon var sonur Pleistarkosar. Díogenes Laertíos, sem ritaði ævisögu Pyrrhons, vitnar í Apollodóros og segir að Pyrrhon hafi fyrst verið málari og að málverk eftir hann væru varðveitt í Elís. Síðar tók hann að stunda heimspeki eftir að hann kynntist verkum Demókrítosar og rökfræði Megörumanna hjá Brýsoni, nemanda Stilpons.

Pyrrhon og Anaxarkos ferðuðust til austurs með Alexander mikla og kynntust „nöktu spekingunum“ (gymnosofistai) á Indlandi og spekingum í Persíu. Pyrrhon virðist einkum hafa tekið upp einsetulíf frá austrænu spekingunum. Þegar hann sneri aftur til Elís bjó hann við kröpp kjör en var í miklum metum meðal borgarbúa og einnig hjá Aþeningum, sem veittu honum borgararéttindi í Aþenu.

Sögur hermdu að Pyrrhon væri svo skeytingarlaus um eigin hag vegna þess að hann tryði ekki að það sem hann skynjaði væri raunverulegt að fylgjendur hans ættu í fullu fangi með að hafa auga með honum, gæta þess að hann yrði ekki undir hestvögnum og gengi ekki fram af björgum.^[1]

Pyrrhon skrifaði engar bækur en kenningar hans eru þekktar úr ritum nemanda hans, Tímons frá Flíos, sem eru varðveitt í brotum og tilvitnunum, og úr ævisögu hans sem Díogenes Laertíos ritaði. Meðal annarra nemenda Pyrrhons má nefna Násifanes frá Teos og Hekatajos frá Abderu

[breyta] Heimspeki

Pyrrhon segir að vitringur verði að byrja á að spyrja sig þriggja spurninga. Í fyrsta lagi hvað sé til og hvernig það er í eðli sínu. Í öðru lagi, hvernig við tengjumst þessum hlutum. Og í þriðja lagi, hvaða viðhorf ættum við að hafa til hlutanna. Við getum ekkert vitað um hvað sé til. Við getum einungis vitað hvernig okkur virðast hlutirnir vera.

Pyrrhon hélt því fram að heimurinn væri í eðli sínu óræður og ómælanlegur og af þeim sökum segðu skynfærin okkur hvorki satt né ósatt. Þess vegna væri ekki hægt að vita neitt. Og þess vegna, sagði Pyrrhon, verðum við að fresta dómi um hvort hlutirnir séu svona eða hinsegin og segja hvorki að þeir séu meira svona en hinsegin, eða bæði svona og hinsegin, eða hvorki svona né hinsegin. Með því að losa okkur við allar skoðanir okkar getum við lifað áhyggjulaus og öðlast sálarró (ataraxía).

Speki Pyrrhons byggir á kenningu um hvernig raunveruleikinn sé í eðli sínu, nefnilega óræður og ómælanlegur og ekki meira (ou mallon) svona en hinsegin. Kenningu af þessu tagi getur efahyggjumaður ekki leyft sér að hafa og samkvæmt skilgreiningu síðari tíma pyrrhonista væri hver sú kenning sem segði að þekking væri ómöguleg ekki efahyggja, heldur neikvæð kenning um þekkingu.^[2]

[breyta] Tilvísanir

↑ Díogenes Laertíos, IX.61.
↑ Sjá Sextos Empeirikos, Frumatriði Pyrrhonismans I.3. Sextos telur að akademísku efahyggjumennirnir hafi haft kenningar af þessu tagi. Upphaflega gerðu þeir það ekki, en akademíska efahyggjan mildaðist þónokkuð er fram liðu stundir.

[breyta] Heimildir og frekari fróðleikur

Algra, K., Barnes, J., Mansfeld, J. og Schofield, M. (ritstj.), The Cambridge History of Hellenistic Philosophy (Cambridge: Cambridge University Press, 2005).
Bett, Richard, Pyrrho, his antecedents, and his legacy (Oxford: Oxford University Press, 2000).
Burnyeat, Myles (ritstj.), The Skeptical Tradition (Berkeley: University of California Press, 1983).
Hankinson, R.J., The Sceptics (London: Routledge, 1995).